Η επικαιρότητα στην Τουρκοκυπριακή κοινότητα αυτές τις μέρες επικεντρώνεται σχεδόν αποκλειστικά στην αντιπαράθεση που έχει ξεσπάσει μεταξύ Τουρκοκυπρίων – Άγκυρας σε σχέση με τον υποθαλάσσιο αγωγό μεταφοράς νερού από την Τουρκία στην Κύπρο. Η διαμάχη όπως εξελίσσεται φέρει πολιτικούς και ιδεολογικούς άξονες που με τη σειρά τους επαναφέρουν στην επιφάνεια τα δομικά προβλήματα στη σχέση Τουρκοκυπρίων – Τουρκίας. Τα ζητήματα της αμφισβήτησης της αυτονομίας των Τουρκοκυπρίων, της διεκδίκησης για αυτοδιοίκηση, οι πολιτικές ενσωμάτωσης, καθώς και το θέμα της ιδιωτικοποίησης της διαχείρισης του νερού, άνοιξαν ένα νέο πλαίσιο συζήτησης και αντιπαράθεσης, το οποίο θα επηρεάσει καθοριστικά τις εσωτερικές ισορροπίες στην κοινότητα.
Το κείμενο που ακολουθεί δημοσιεύθηκε στην τουρκοκυπριακή ειδησεογραφική ιστοσελίδα Kıbrıs Postası στις 25 Ιουλίου 2011 και αποκαλύπτει τα προνόμια που παραχωρούνται στην Τουρκία και σε τουρκικούς επιχειρηματικούς κύκλους αναφορικά με τον αγωγό μεταφοράς νερού στα κατεχόμενα. Το κείμενο βασίζεται στα άρθρα που συμπεριλαμβάνει η συμφωνία για την έναρξη των εργασιών του έργου και η οποία υπογράφτηκε από την Άγκυρα και την τότε τουρκοκυπριακή «κυβέρνηση» στις 20 Ιουλίου 2010. Είναι συνεπώς αποκαλυπτικό των βαθύτερων λόγων της σημερινής αντιπαράθεσης, αλλά και ενδεικτικό των ανακατατάξεων που δημιουργεί αυτό το έργο σε ζητήματα όπως η ενίσχυση της τουρκικής επιρροής. Τέλος, από τους όρους της συγκεκριμένης συμφωνίας είναι ξεκάθαρο ότι δημιουργούνται επιπλέον προβλήματα σε πτυχές του ίδιου του Κυπριακού προβλήματος, όπως για παράδειγμα το περιουσιακό.
Η μετάφραση του κειμένου της Şermin Sarro έχει ως εξής:
«Πολύ σημαντικές λεπτομέρειες σχετικά με το πρωτόκολλο που αφορά το σχέδιο μεταφοράς νερού με υποθαλάσσιο αγωγό από την Τουρκία στην Τ.Δ.Β.Κ. για ύδρευση και άρδευση και διανομή του σε ολόκληρη την Τ.Δ.Β.Κ.
Αναφορικά με το σχέδιο μεταφοράς νερού με υποθαλάσσιο αγωγό από τον ποταμό Ντράγκον (Dragon) της Τουρκίας προς την Τ.Δ.Β.Κ., στην Διακυβερνητική Συμφωνία Πλαισίου (Hükümetler Arası Çerçeve Antlaşması) η οποία υπογράφηκε μεταξύ της κυβέρνησης της Τ.Δ.Β.Κ. και της κυβέρνησης της Τουρκίας, ενδιαφέρον παρουσιάζουν κάποια άρθρα της συμφωνίας τα οποία εξασφαλίζουν μονόπλευρα οφέλη.
Όπως γίνεται κατανοητό από τα άρθρα του πρωτοκόλλου, το δικαίωμα πώλησης του νερού που θα μεταφέρεται στην Τ.Δ.Β.Κ. και το ιδιοκτησιακό καθεστώς των εγκαταστάσεων που θα ανεγερθούν στην Τ.Δ.Β.Κ. στα πλαίσια του σχετικού σχεδίου, ανήκουν στην Τουρκία, όμως οι απαλλοτριώσεις σχετικά με το χώρο στον οποίο θα υλοποιηθεί το σχέδιο αυτό, θα καλυφθούν από την κυβέρνηση της Τ.Δ.Β.Κ..
Το νερό που θα μεταφέρεται από την Τουρκία προς την Τ.Δ.Β.Κ., θα πωλείται στην Τ.Δ.Β.Κ. έναντι ποσού το οποίο θα καθοριστεί. Από την άλλη, η Τουρκία, θα έχει το δικαίωμα πώλησης του νερού και σε τρίτες χώρες μέσω της Τ.Δ.Β.Κ..
Ένα από τα σημεία τα οποία ελκύουν το ενδιαφέρον είναι και η μη συμπερίληψη στο πρωτόκολλο και κάποιου άρθρου στο οποίο να γίνεται αναφορά ότι κατά την πώληση νερού σε τρίτες χώρες, η Τουρκία θα πληρώνει προς την Τ.Δ.Β.Κ. κάποιο ποσό για τη χρήση των εδαφών της Τ.Δ.Β.Κ. και του αγωγού μεταφοράς του νερού.
Πέραν τούτου, υπάρχουν πρόνοιες εντός του πρωτοκόλλου που αφορούν τη μεταφορά από την Τουρκία του εργατικού δυναμικού το οποίο θα απασχολείται στη χώρα μας στα πλαίσια υλοποίησης του σχεδίου.
Παραχωρήθηκαν εκ μέρους του υπουργικού συμβουλίου σημαντικά δικαιώματα στην εταιρεία
Η Συμφωνία Πλαισίου ανάμεσα στην τουρκική κυβέρνηση και την κυβέρνηση της Τ.Δ.Β.Κ., η οποία είχε υπογραφεί στις 20 Ιουλίου 2010, εγκρίθηκε από το υπουργικό συμβούλιο στις 8 Ιουνίου 2011.
Το υπουργικό συμβούλιο έλαβε και ορισμένες αποφάσεις έτσι ώστε η τουρκική εταιρεία που κέρδισε την προσφορά του σχεδίου κατασκευής του αγωγού μεταφοράς πόσιμου νερού και των εγκαταστάσεων διύλισης του νερού στην Τ.Δ.Β.Κ., να μπορεί να διεξάγει εργασίες στην Τ.Δ.Β.Κ..
Προκηρύσσοντας στην Τουρκία την προσφορά για το έργο, που κατ’ ισχυρισμό ετοιμάστηκε με τέτοιο τρόπο ώστε να μην εξασφαλίζονται οφέλη για την οικονομία της Τ.Δ.Β.Κ., λήφθηκαν όλα τα μέτρα προκειμένου να μην μπορούν να προσφοροδοτήσουν ντόπιοι εργολάβοι, αλλά και να αποκλειστούν από το όλο έργο υπεργολαβίες και το σχέδιο δόθηκε σε τουρκική εταιρεία με απόφαση του υπουργικού συμβούλιου.
Οι περιουσίες στην Τ.Δ.Β.Κ. όπου θα υλοποιηθεί το σχέδιο, θα ανήκουν στην Τουρκία
Από όλα τα άρθρα του πρωτοκόλλου, ξεχωρίζει ειδικά το άρθρο που προνοεί ότι «οι κατασκευές στην ξηρά που θα υλοποιηθούν εκ μέρους της Τουρκικής Δημοκρατίας, όλες οι εγκαταστάσεις που θα ανεγερθούν στα πλαίσια του σχεδίου και ο υποθαλάσσιος αγωγός μεταφοράς του νερού, από τη στιγμή που αρχίζει η κατασκευή τους, θα ανήκουν στην Τουρκική Δημοκρατία».
Σύμφωνα με το πιο πάνω άρθρο, οι εγκαταστάσεις και οι κατασκευές στην ξηρά που θα κατασκευαστούν στα πλαίσια του σχεδίου, ως επίσης και οι περιοχές της Τ.Δ.Β.Κ. απ’ όπου θα περάσει ο αγωγός μεταφοράς νερού, θα ανήκουν στην κυριότητα της Τουρκικής Δημοκρατίας.
Θα υπάρχει δυνατότητα πώλησης νερού σε τρίτες χώρες μέσω της Τ.Δ.Β.Κ.
Ένα άλλο σημείο που ελκύει το ενδιαφέρον είναι ότι σε αντίθεση με την αναφορά ότι «το νερό που θα προσφερθεί υπό εμπορικούς όρους στην Τ.Δ.Β.Κ., θα ανήκει στην Τουρκική Δημοκρατία μέχρι το σημείο πώλησης του, δηλαδή μέχρι το σημείο του φράγματος των Πανάγρων», παρατίθεται σε ένα άρθρο που ακολουθεί η εξής παράγραφος: «Η Τουρκική Δημοκρατία, χρησιμοποιώντας τα εδάφη της Τ.Δ.Β.Κ. και τον αγωγό μεταφοράς νερού, επιφυλάσσεται του δικαιώματος πώλησης νερού σε τρίτες χώρες».
Αναφέρεται επίσης ότι «Σε περίπτωση πώλησης νερού σε τρίτες χώρες, η Τ.Δ.Β.Κ. θα προβεί στις αναγκαίες συστάσεις στο θέμα χρήσης των εδαφών της και του αγωγού μεταφοράς του νερού».
Ένα άλλο ενδιαφέρον σημείο είναι η μη ύπαρξη οποιουδήποτε άλλου άρθρου σχετικά με το θέμα αν η Τουρκική Κυβέρνηση θα καταβάλει αντίτιμο στο κράτος της Τ.Δ.Β.Κ. για τη χρήση των εδαφών της Τ.Δ.Β.Κ. και του αγωγού μεταφοράς νερού.
Τα έξοδα για τις διαδικασίες απαλλοτρίωσης και του δικαιώματος πρόσβασης (istimlak ve irtifak hakkı) θα καλύπτονται από την Τ.Δ.Β.Κ.
Από την άλλη αναφέρεται ότι «τα αναγκαία έξοδα για τις διαδικασίες απαλλοτρίωσης και του δικαιώματος πρόσβασης στις περιοχές οι οποίες περιλαμβάνονται στο σχέδιο των οποίων το ιδιοκτησιακό καθεστώς θα ανήκει στην Τουρκία, θα καλύπτονται από το κράτος που διενεργεί τις εν λόγω διαδικασίες».
Και αυτό, σημαίνει την καταβολή από το κράτος της Τ.Δ.Β.Κ. των εξόδων των διαδικασιών απαλλοτρίωσης και του δικαιώματος πρόσβασης στις περιοχές που περιλαμβάνονται στο σχέδιο και οι οποίες πέρασαν στην ιδιοκτησία της Τουρκικής Δημοκρατίας.
Θα μεταφερθεί εργατικό δυναμικό από την Τουρκία
Στα πλαίσια του σχεδίου θα μεταφερθούν από την Τουρκία εργάτες οι οποίοι θα εργαστούν στις εγκαταστάσεις που θα ανεγερθούν στην Τ.Δ.Β.Κ..
Οι εργάτες που εξασφάλισαν άδεια εργασίας βάσει της νομοθεσίας της Τ.Δ.Β.Κ., εξαιρούνται της προκαταρκτικής άδειας υπό τον όρο να ενημερώσουν τις αρμόδιες αρχές της Τ.Δ.Β.Κ. προτού μεταβούν στην Τ.Δ.Β.Κ. για εργασία.
Η προσφορά προκηρύχθηκε στην Τουρκία και δόθηκε σε τουρκική εταιρεία
Η προσφορά για το σχέδιο μεταφοράς του νερού που θα μεταφερθεί μέσω αγωγού στην Τ.Δ.Β.Κ. και το οποίο μετά που θα διοχετευθεί στο φράγμα στα Πάναγρα, θα χρησιμοποιηθεί σε ολόκληρη την Τ.Δ.Β.Κ., προκηρύχθηκε στην Τουρκία.
Την προσφορά κέρδισε η τουρκική κοινοπραξία Eser Proje ve Mühendislik AŞ Seçilmiş Harita İnş. Müh. San. Tic. Ltd Şti.
Τα οικοδομικά υλικά και μηχανήματα θα μεταφερθούν από την Τουρκία
Στις αποφάσεις του υπουργικού συμβουλίου που λήφθηκε στις 8 Ιουνίου 2011, ώστε να μπορεί να διεξάγει εργασίες στην Τ.Δ.Β.Κ. η τουρκική εταιρεία που κέρδισε την προσφορά για το σχέδιο κατασκευής του αγωγού μεταφοράς πόσιμου νερού και των εγκαταστάσεων διύλισης του νερού στην Τ.Δ.Β.Κ., υπάρχουν κάποιες λεπτομέρειες που τραβούν την προσοχή.
Όπως γίνεται κατανοητό από τις αποφάσεις του υπουργικού συμβουλίου, η εταιρεία που θα πάρει το δημόσιο διαγωνισμό, θα μπορεί να εισάξει από την Τουρκία τον εξοπλισμό που θα χρησιμοποιηθεί στην κατασκευή και για την μεταφορά τους η εταιρεία θα απαλλαγεί από τους φόρους ή τέλη.
Η Τ.Δ.Β.Κ θα καταβάλει τα έξοδα για τις άδειες λειτουργίας και του Φ.Π.Α.
Στην απόφαση του υπουργικού συμβουλίου δίδεται το δικαίωμα συμμετοχής σε τουρκικές εταιρείες στην προσφορά, ενώ δεν παραχωρείται το δικαίωμα αυτό σε ντόπιους εργολάβους, ούτε και υπό τη μορφή υπεργολαβίας.
Στις αποφάσεις του υπουργικού συμβουλίου, υπάρχει άρθρο με το οποίο παραχωρείται άδεια να μεταφερθεί από την Τουρκία ο εξοπλισμός και όλα τα μηχανήματα που θα χρησιμοποιηθούν στο έργο.
Στην απόφαση του υπουργικού συμβουλίου υπάρχει και η πρόνοια να εκδοθεί ειδική άδεια έκτακτης εισαγωγής των επιβατικών οχημάτων και οχημάτων εργασίας που θα φέρει από το εξωτερικό η εταιρεία.
Ολόκληρος ο Φ.Π.Α. των υλικών, εφοδίων και οχημάτων κάθε είδους που θα μεταφερθούν στην Τ.Δ.Β.Κ. και θα χρησιμοποιηθούν στο έργο, θα καλυφθούν από το κονδύλι που προβλέπεται στον προϋπολογισμό του υπουργείου οικονομικών για το έτος 2011».
Νίκος Μούδουρος
6 Οκτωβρίου 2015
ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΤΕΡΑ 