Εφημερίδα Ο Φιλελεύθερος

Ο γόρδιος δεσμός του Ερντογάν και το τέλος της ιστορίας που δεν έφτασε ποτέ

Το βράδυ της 28ης Μαΐου 2023, με την οριστικοποίηση των αποτελεσμάτων του δεύτερου γύρου των προεδρικών, ο Ερντογάν μιλούσε στο πλήθος που συγκεντρώθηκε στο προεδρικό. Δίπλα του είχε όλους τους ηγέτες των κομμάτων που στήριξαν την υποψηφιότητα του και συμμετείχαν στην «συμμαχία του λαού». Ο ηγέτης καλούσε το «έθνος του» να μην επαναπαυτεί μετά τη νέα νίκη και να ξεκινήσει την προσπάθεια για «επανακατάκτηση» της Κωνσταντινούπολης στις δημοτικές που ακολουθούσαν. Αυτό ήταν και το σημείο που οι ψηφοφόροι της αντιπολίτευσης ένιωσαν ότι έφτασε το τέλος της Ιστορίας. Καταδικασμένοι σε μια ακόμα πενταετία μιας εξουσίας που έμοιαζε αιώνια. Στα μάτια τους, ο Ερντογάν θα συμπλήρωνε 26 συνεχόμενα χρόνια ως επικεφαλής της εκτελεστικής εξουσίας, περισσότερα από τον ιδρυτή του σύγχρονου κράτους της Τουρκίας, τον Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ. Η απελπισία μεγάλωνε, εάν ληφθεί υπόψη το ότι την ίδια στιγμή σε κάποια άλλα κομματικά γραφεία στην Άγκυρα, η συμμαχία της αντιπολίτευσης διαλύθηκε «εις τα εξ ων συνετέθη». Με λίγα λόγια, δεν υπήρχε κάτι στον ορίζοντα που να δημιουργεί έστω μια χαραμάδα ελπίδας για την πολυπόθητη αλλαγή που διεκδικούσαν τα εκατομμύρια των πολιτών που στάθηκαν απέναντι στον Ερντογάν.

Δέκα μήνες μετά, το βράδι της 31ης Μαρτίου 2024, ο Ερντογάν ανέβηκε στο μπαλκόνι των κεντρικών γραφείων του ΑΚΡ στην Άγκυρα για να απευθυνθεί στο (μικρότερο) πλήθος που συγκεντρώθηκε. Αυτή τη φορά συνοδευόταν μόνο από τη σύζυγό του. Ένιωσε την ανάγκη να πει ότι το αποτέλεσμα των δημοτικών εκλογών «δεν είναι το τέλος, αλλά ένα σημείο καμπής». Χωρίς το ύφος του «αιώνιου ηγέτη», αλλά με τον χαρακτηριστικό του πατερναλισμό, φρόντισε να υπογραμμίσει ότι πρέπει να γίνει αυτοκριτική. Οι πίνακες των κομματικών ποσοστών στα ΜΜΕ έδειχναν το ΑΚΡ στην δεύτερη θέση πίσω από τον αιώνιο κεμαλικό εχθρό, το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα, για πρώτη φορά μετά από 22 ολόκληρα χρόνια. Οι γνωστοί πορτοκαλί εκλογικοί χάρτες της Τουρκίας έγιναν κόκκινοι, με αποτέλεσμα οι δημοφιλείς «διανοούμενοι» να αποχωρήσουν γρήγορα από τα πάνελ των φιλοκυβερνητικών καναλιών.

Συνεχίστε την ανάγνωση του

H ανάδειξη Οζέλ και η σοσιαλδημοκρατική στροφή των Κεμαλιστών (;)

Η ανάδειξη του Οζγκιούρ Οζέλ στην ηγεσία του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP) ανέδειξε, σύμφωνα με τον πανεπιστημιακό, τουρκολόγο Νίκο Μούδουρο, κάτι που λίγες φορές υλοποιήθηκε εντός του κόμματος: Η κομματική βάση επηρέασε σε καθοριστικό βαθμό την αλλαγή της ηγετικής τάξης πραγμάτων μετά τις απανωτές αποτυχίες του Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου έναντι του Ταγίπ Ερντογάν.

Συνεχίστε την ανάγνωση του

Πως ο Ερντογάν νίκησε την «άδεια κατσαρόλα»

«Δεν υπάρχει εξουσία που να μην ανατραπεί από την άδεια κατσαρόλα». Η φράση αυτή ανήκει στον Σουλεϊμαν Ντεμιρέλ. Ο πρώην πρόεδρος και πρωθυπουργός της Τουρκίας – γνωστός και για τις ιστορικές του ατάκες – ήθελε με το παράδειγμα της άδειας κατσαρόλας να υπογραμμίσει τον καθοριστικό ρόλο που παίζει το βιοτικό επίπεδο και οικονομική κατάσταση στην εκλογική συμπεριφορά. Ιστορικά στην Τουρκία, όντως υπήρξαν συγκυρίες κατά τις οποίες η άδεια κατσαρόλα ανέτρεψε εξουσίες. Μεταξύ αυτών και η διακυβέρνηση Ντεμιρέλ. Εάν όμως το συγκεκριμένο παράδειγμα μετατραπεί σε αξίωμα, τότε τι γίνεται με την περίπτωση Ερντογάν; Γιατί η σημερινή «άδεια κατσαρόλα» της κοινωνίας στην Τουρκία δεν ανέτρεψε την μακρόχρονη εξουσία Ερντογάν; Είναι γεγονός ότι στο σημερινό φτωχό νοικοκυριό στην Τουρκία, η κατσαρόλα είναι άδεια και γεμίζει με πολλές δυσκολίες, εξαιτίας του εξωφρενικού επιπέδου πληθωρισμού. Είναι επίσης γεγονός ότι η διακυβέρνηση Ερντογάν χαρακτηρίζεται από τον ανεξέλεγκτο αυταρχισμό. Όμως συνεχίζει να επιβιώνει και μάλιστα να επικρατεί έναντι μιας άνευ προηγουμένου αντιπολιτευτικής κινητοποίησης.

Συνεχίστε την ανάγνωση του

Οι νέοι εθνικισμοί: Μια παγκόσμια αλλά και τουρκική πραγματικότητα

Ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου ξεκίνησε στις 17 Μαΐου 2023 την προεκλογική του καμπάνια για τον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών με μια από τις γνωστές πλέον τοποθετήσεις του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η μεγαλύτερη διαφορά του συγκεκριμένου βίντεο από τα προηγούμενα, ήταν το ξεκάθαρα ρατσιστικό του περιεχόμενο. Ένα από τα κεντρικά θέματα ήταν οι μετανάστες, των οποίων η παρουσία στην Τουρκία «απειλεί την επιβίωση του έθνους». Σε κάποια στιγμή μάλιστα ο υποψήφιος πρόεδρος της αντιπολίτευσης ισχυρίστηκε ότι είναι ορατός ο κίνδυνος «αυτοί με τα χαλασμένα κεφάλια να γίνουν 30 εκατομμύρια», ενώ επανάφερε το παραδοσιακό εθνικιστικό κλισέ περί των «συνόρων που αποτελούν την τιμή και την αξιοπρέπεια» του έθνους.

Αυτή τη φορά, ο Κιλιτσντάρογλου δεν μιλούσε από την χαρακτηριστική κουζίνα του σπιτιού του. Ούτε προσπάθησε να δώσει ελπίδα στα οικονομικά ασθενέστερα στρώματα του πληθυσμού μέσα από προτάσεις για άμβλυνση της κοινωνικής ανισότητας, όπως αρκετά πετυχημένα έπραξε το προηγούμενο χρονικό διάστημα. Αντίθετα, στην πρώτη δημόσια εμφάνιση του μετά τον πρώτο γύρο των προεδρικών, επέλεξε να απευθυνθεί στα αισθήματα της ανασφάλειας. Επέλεξε να τοποθετηθεί εντός της γενικής τάσης εσωστρέφειας που χαρακτηρίζει την κοινωνία και όχι να την αμφισβητήσει. Η συγκεκριμένη επιλογή μπορεί να μας πει αρκετά για την προεκλογική σκοπιμότητα της αντιπολίτευσης, αλλά μπορεί να φωτίσει ακόμα περισσότερα για την γενική «διάθεση» της κοινωνίας και του πολιτικού συστήματος στην Τουρκία.

Συνεχίστε την ανάγνωση του

Η θέση του Κυπριακού στις εκλογές στην Τουρκία

Εδώ και αρκετά χρόνια το Κυπριακό πρόβλημα δεν αποτελεί θέμα που να παράγει αντιπαράθεση σε βαθμό που να επηρεάζει καθοριστικά την αλλαγή εκλογικών τάσεων εντός Τουρκίας. Το δεδομένο αυτό επαναλήφθηκε κατά τη φετινή προεκλογική εκστρατεία, μάλιστα σε σημείο που η απουσία της αντιπαράθεσης για το Κυπριακό σε μερικές περιπτώσεις ήταν «εκκωφαντική». Στο σημείο αυτό ωστόσο εμφανίζεται μια επιφανειακή αντίφαση. Ενώ υπάρχει μια γενική σιωπή και αδιαφορία για το Κυπριακό ως θέμα προεκλογικό αντιπαραθέσεων, την ίδια στιγμή συνεχίζεται η καταγραφή και περιγραφή του ως «εθνική υπόθεση» και από τους δύο μεγάλους συνασπισμούς που διεκδικούν την εξουσία στην χώρα. Το δεδομένο αυτό δεν παραπέμπει σε μια στατική πραγματικότητα. Ούτε και σε μια απόλυτη ταύτιση θέσεων των κομμάτων στην Τουρκία για το Κυπριακό. Φαίνεται ότι είναι αποτέλεσμα – μεταξύ άλλων – και μιας μακρόχρονης απουσίας ουσιαστικών συζητήσεων που φτάνει μέχρι και το σημείο ένα μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης να θεωρεί ότι το Κυπριακό «έχει κλείσει».

Συνεχίστε την ανάγνωση του

Οι πιο σημαντικές εκλογές των 100 χρόνων;

«Οι εκλογές της 14^ης Μαΐου 2023 είναι πιο σημαντικές της ιστορίας του ρεπουμπλικανικού κράτους». Πρόκειται για μια φράση-κλισέ που έχει χρησιμοποιηθεί πολλές φορές για να περιγράψει μια εκλογική διαδικασία στην Τουρκία. Επανέρχεται σήμερα για να υπογραμμίσει το στίγμα των προεδρικών και βουλευτικών εκλογών του 2023. Παρά τον «κλισέ χαρακτήρα» της φράσης, οι εκλογές της 14ης Μαΐου 2023, τουλάχιστον σε ότι αφορά κάποιες από τις πτυχές τους, είναι ιστορικής σημασίας. Ιδιαίτερα σε σχέση με την αντιπαράθεση για το μέλλον της χώρας σε σχέση με το προεδρικό ή κοινοβουλευτικό σύστημα, οι επικείμενες μπορούν να χαρακτηριστούν ως οι σημαντικότερες των 100 χρόνων ιστορίας του τουρκικού ρεπουμπλικανικού κράτους. Είναι επίσης γεγονός ότι η χρονική ταύτιση αυτών των εκλογών με την επέτειο ίδρυσης του σύγχρονου τουρκικού κράτους φορτίζει περισσότερο το συμβολικό τους βάρος.

Συνεχίστε την ανάγνωση του

Αντι-ερντογανισμός και Κιλιτσντάρογλου

Μετά από πάρα πολλή καθυστέρηση, ο κοινός υποψήφιος της αντιπολίτευσης ενάντια στον Ερντογάν επιλέγηκε. Τη στιγμή μάλιστα που πολλοί κύκλοι στο χώρο της αντιπολίτευσης προετοιμάζονταν ψυχολογικά για μια ακόμα ήττα παρόμοια με αυτήν του 2018, η τελική απόφαση για τον Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου φαίνεται ότι έδωσε το έναυσμα για μια ενδιαφέρουσα εκλογική μάχη. Όχι επειδή η υποψηφιότητα Κιλιτσντάρογλου αποτέλεσε έκπληξη. Αλλά πολύ περισσότερο γιατί η συμμαχία της αντιπολίτευσης επιβίωσε μέσα από την τεράστια και αυθόρμητη αντίδραση του κόσμου ενάντια στη κίνηση Άκσιενερ να φύγει «πυροβολώντας». Όντως, τα τρία εικοσιτετράωρα μεταξύ της 3ης και 6ης Μαρτίου που διήρκησε η κρίση μεταξύ των έξι βασικών κομμάτων της αντιπολίτευσης, χαρακτηρίστηκε από μια πρωτόγνωρη για τα δεδομένα κοινωνική «κινητοποίηση σωτηρίας» της συνεργασίας ενάντια στον Ερντογάν. Παρόλο που τα επίσης σημαντικά παρασκήνια για την επιστροφή Άκσιενερ παραμένουν άγνωστα, εντούτοις η αντίδραση για να σωθεί η «συμμαχία του έθνους» δείχνει ότι ο «αντι-ερντογανισμός» της κοινωνίας ωριμάζει και αποκτά πληρέστερα πολιτικά χαρακτηριστικά.

Συνεχίστε την ανάγνωση του

Η «καταστροφή του αιώνα» στην Τουρκία: Πολιτική αποπολιτικοποίησης της ανθρώπινης τραγωδίας

«Τα πρόσωπα του κράτους, απόντα τις πρώτες ώρες μετά το σεισμό, τώρα βγάζουν το κεφάλι τους από κάθε γωνιά. Η δουλειά που ξέρουν καλύτερα είναι οι συνεχείς ανακοινώσεις… Οι μηχανισμοί και οι σχέσεις που εμφανίστηκαν εξαιτίας του σεισμού, απέδειξαν ότι η κατάσταση είναι πιο τρομακτική από όσο νομίζαμε… Είναι ξεκάθαρο και τόσο λυπηρό: Η Τουρκία δεν έχει διακυβέρνηση και δυστυχώς ο μηχανισμός αυτός που δεν είναι πλέον εφικτό να διοικηθεί, προκαλεί την απώλεια τόσων ζωών. Εάν ανεχτούμε να μην λεχθούν αυτά που πρέπει τώρα, για να προστατεύσουμε μια δήθεν ενότητα, εάν δηλαδή σιωπήσουμε, τότε θα γίνουμε συνέταιροι στην αιώνια σιωπή τόσων χιλιάδων ανθρώπων». Αυτά έγραφε ο Ομέρ Τσιελίκ στις 23 Αυγούστου 1999 στην εφημερίδα Γιενί Σιαφάκ. Το άρθρο του δημοσιεύθηκε έξι μέρες μετά τον καταστροφικό σεισμό στην περιοχή Μαρμαρά, ο οποίος τελικά άφησε πίσω του 18.500 νεκρούς και περίπου 50.000 τραυματίες. Για την ιστορία να αναφερθεί ότι ο Τσιελίκ, σημερινός εκπρόσωπος Τύπου του κυβερνώντος ΑΚΡ, τότε ήταν μέλος της εκσυγχρονιστικής πτέρυγας του πολιτικού Ισλάμ και στενός συνεργάτης του Ερντογάν.

Συνεχίστε την ανάγνωση του

O «Αιώνας της Τουρκίας» με τη σφραγίδα του AKP

Οι επικείμενες βουλευτικές και προεδρικές εκλογές στην Τουρκία μπορούν να θεωρηθούν ιστορικές από πολλές απόψεις. Όμως το στοιχείο εκείνο που ξεχωρίζει στους συμβολισμούς της ιστορικότητας τους είναι η χρονική σύμπτωση με την επέτειο των 100 χρόνων από την ίδρυση του σύγχρονου κράτους της Τουρκίας. Η σημασία της συμπλήρωσης του πρώτου αιώνα από την γέννηση του τουρκικού ρεπουμπλικανικού κράτους, μετατράπηκε ήδη σε μια πλατφόρμα νέων συζητήσεων, αναζητήσεων και ερωτηματικών τόσο για την ιστορία, όσο και για τους μελλοντικούς προσανατολισμούς της χώρας.

Συνεχίστε την ανάγνωση του

Η κυβέρνηση χάνει και η αντιπολίτευση δεν κερδίζει: Οι λεπτές ισορροπίες των εκλογών στην Τουρκία

«Η κυβέρνηση χάνει, όμως η αντιπολίτευση δεν έχει κερδίσει ακόμα». Σε αυτή την αντιφατική πρόταση κρύβεται η πολύ λεπτή ισορροπία του πολιτικού συστήματος στην Τουρκία, αλλά και η εύθραυστη κατάσταση που έχει διαμορφωθεί σχεδόν έξι μήνες πριν από τις ιστορικές βουλευτικές και προεδρικές εκλογές του 2023. Από τη μια πλευρά, ο κυβερνητικός συνασπισμός του Ρετζέπ Ταγγίπ Ερντογάν, ο οποίος αποτελείται από το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) και το Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης (ΜΗΡ), είναι ξεκάθαρο ότι απώλεσε την ικανότητα του να «μαγεύει» τα πλήθη. Έχασε μεγάλο μέρος της δυνατότητας να κινητοποιεί πλατιές μάζες με στόχο την αναπαραγωγή της εξουσίας του. Δεν μπορεί να πείσει ευρύτερα στρώματα της κοινωνίας, πέραν από τον όλο και πιο στενό συντηρητικό – εθνικιστικό κύκλο των ψηφοφόρων που δέθηκαν στο άρμα της εξουσίας και ταύτισαν την κοινωνικής τους ύπαρξη με το μέλλον της παρούσας διακυβέρνησης. Υπό μία έννοια λοιπόν, ο Ερντογάν ως ο βασικός παρονομαστής του πλέγματος της εξουσίας σήμερα, λειτουργεί υπό το βάρος της δραματικής αμφισβήτησης της επιρροής του. Στο σημείο αυτό εξηγείται και η παράμετρος του ότι «η κυβέρνηση χάνει».

Συνεχίστε την ανάγνωση του