Για τη μελέτη της Τουρκίας μετά τις προεδρικές εκλογές

Η διαφαινόμενη επικράτηση Έρντογαν, αλλά πολύ περισσότερο το ιδεολογικό πλαίσιο που χαρακτηρίζει την ανάδειξη του ως του 12^ου Προέδρου της Τουρκίας, θέτει πλέον ενώπιον μας, νέα στοιχεία στην υπόθεση αποκωδικοποίησης της χώρας. Μέχρι σήμερα πάρα πολλές ήταν οι επιστημονικές αναζητήσεις που στόχευαν να μελετήσουν την εμφάνιση, την άνοδο και την επικράτηση του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ). Πολλές από αυτές ισχυρίστηκαν ότι το κόμμα είναι «κατασκεύασμα» ξένων παραγόντων για την εξυπηρέτηση συγκεκριμένων πολιτικών.

Άλλες εργασίες ανέδειξαν το ρόλο της ευρωπαϊκής πορείας ως τον κύριο άξονα εκδημοκρατισμού και περιορισμού του πολιτικού ρόλου του στρατού, στοιχεία που με τη σειρά τους καθιέρωσαν τον Έρντογαν. Την ίδια στιγμή η χώρα εξεταζόταν στο πλαίσιο της μάχης του κεμαλισμού εναντίον του Ισλάμ. Όλα αυτά έχουν να προσφέρουν στην κατανόηση της σημερινής Τουρκίας. Ωστόσο, η «νέα Τουρκία» που προβάλλει ως η βασική ιδεολογική διάσταση του προγράμματος Έρντογαν επαναφέρει σύνθετα ερωτήματα σε σχέση με τις αντοχές της ηγεμονίας του. Βρισκόμαστε ενώπιον μιας νέας τάξης πραγμάτων, ικανής να παράγει κοινωνική συναίνεση μεταξύ της πλειοψηφίας σε ζητήματα όπως μια νέα εθνική ταυτότητα, μια νέα αντίληψη για την κοινωνία και την οικονομία, μια νέα αντίληψη για τη θέση της θρησκείας.

Η «νέα Τουρκία» που οικοδομείται συνεπάγεται ένα νέο κράτος, μια διαφοροποιημένη σύνθεση στο ιστορικό μπλοκ εξουσίας, εκσυγχρονισμένους στόχους στην εξωτερική πολιτική και μια νέα απάντηση στο ερώτημα «τι είναι η τουρκική ταυτότητα». Εκτός από την αποκαθήλωση του κεμαλισμού, σήμερα επιβεβαιώνεται η επιλεκτική ανάγνωση του οθωμανικού παρελθόντος και της ισλαμικής θρησκείας, ως των βασικών τάσεων της συλλογικής συνείδησης. Παράλληλα όμως επιβεβαιώνεται η θεμελίωση της νεοφιλελεύθερης ανάπτυξης και η διάνοιξη των προοπτικών για μια συνολική πολιτειακή αλλαγή της Τουρκίας. Επομένως μετά τις προεδρικές θα έχουμε τη μάχη για την επικράτηση των νέων αυτών στοιχείων που θα συγκροτούν το κυρίαρχο πλαίσιο μελέτης της Τουρκίας.

Νίκος Μούδουρος