Κεμαλισμός – ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΤΕΡΑ

Ο τουρκικός αναθεωρητισμός εντός και εκτός και το παράδειγμα του Κυπριακού

Μικαέλλα Λοΐζου 05/06/2022

Η αύξηση των ρητορικών απειλών της Τουρκίας έναντι της Ελλάδας, με την νέα αμφισβήτηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Αθήνας στα νησιά του Αιγαίου και η αποκοπή των διόδων διπλωματικής επικοινωνίας μεταξύ των δύο χωρών, μεγέθυναν κατά πολύ την ένταση στα ελληνοτουρκικά. Την ίδια στιγμή, στην Κύπρο, κι ενόσω η Άγκυρα συνεχίζει τις παράνομες επεμβάσεις της στην παραλία της Αμμοχώστου, αναδεικνύεται πως μέσα από το νέο «πρωτόκολλο» που υπέγραψε η Τουρκία με το ψευδοκράτος, όχι απλώς μεγαλώνει η σχέση εξάρτησης μεταξύ τους, αλλά δημιουργούνται συνθήκες που παραπέμπουν σε προσάρτηση, καθώς η Άγκυρα αποκτά πλήρη έλεγχο σε όλες τις εκφάνσεις της καθημερινότητας των Τουρκοκυπρίων, με τους ίδιους να καταγγέλλουν περιορισμό των δικαιωμάτων και ελευθεριών τους και υπαρξιακή απειλή.

Συνεχίστε την ανάγνωση του

Που οδηγεί ο δρόμος που επέλεξε η Τουρκία του Ερντογάν;

Που οδηγεί ο δρόμος που επέλεξε η Τουρκία του Ερντογάν; Ποια η σχέση κεμαλισμού και ερτογανισμού; Τρίζει ή όχι η καρέκλα του Προέδρου της χώρας; Ποια η εικόνα και ποιες οι θέσεις των πολιτικών δυνάμεων στη δεδομένη στιγμη; Πως η ασταθής κατάσταση στην Τουρκία επηρεάζει τις εξωτερικές σχέσεις της χώρας και το κυπριακο;
Το θέμα συζητουν ο λέκτορας του Πανεπιστημιου Κύπρου, τουρκολόγος, Νίκος Μούδουρος και ο διδάκτωρ Ιστορίας Αλέξης Αλέκου.
Εκπομπή «Ελεύθερα κι ωραία». Κάθε Τετάρτη 17:00-19:00, στο Κανάλι 6 (106.00, 9.86, 107.00) με τον Γιώργο Παυλίδη. Μεταδόθηκε στις 24 Νοεμβρίου 2021.

Μουσταφά Κεμάλ και οι πολλαπλές αναγνώσεις του κεμαλισμού

Συζήτηση με θέμα «Μουσταφά Κεμάλ και οι πολλαπλές αναγνώσεις του κεμαλισμού», στο Καφενείο της Πέμπτης, 11 Νοεμβρίου 2021

Μουσταφά Κεμάλ και οι πολλαπλές αναγνώσεις του κεμαλισμού. from NikosMoudouros

Από τον «στρατό της κοσμικότητας» προς τον «στρατό του έθνους»; Μετασχηματισμοί στις σχέσεις στρατού – πολιτικής στην Τουρκία

Ινστιτούτο Ερευνών Προμηθέας, Κείμενο Εργασίας 2021/1

Περίληψη

Αξιοποιώντας πτυχές του θεωρητικού πλαισίου για την κρίση ηγεμονίας (crisis of hegemony) και την εμφάνιση της μορφής κράτους έκτακτης ανάγκης (exceptional state form), το παρόν άρθρο αναλύει την ρευστότητα των σχέσεων πολιτικής – στρατού στην Τουρκία σε δύο επίπεδα: το δομικό και το ιδεολογικό. Υποστηρίζεται ότι με το σταδιακό πέρασμα της Τουρκίας σε μορφή κράτους έκτακτης ανάγκης, ο στρατός όχι μόνο απώλεσε την αυτονομία του εντός του πολιτικού συστήματος, αλλά επιπλέον άρχισε να μετασχηματίζεται σε μια δομή αναπαραγωγής του ιδεολογικού και πολιτικού προγράμματος της εξουσίας. Μια βασική έννοια που χαρακτηρίζει τις αλλαγές είναι η εμφάνιση του «στρατού του έθνους». Τέλος το άρθρο προτείνει την επανεξέταση του ιδεολογικού περιβάλλοντος μέσα στο οποίο λειτουργεί ο στρατός μετά την απόπειρα πραξικοπήματος του 2016, ως μια εκσυγχρονισμένη επαναφορά βασικών πτυχών των ιδεολογικών συγκλίσεων μεταξύ θρησκείας και εθνικισμού.

Λέξεις Κλειδιά: Στρατός, Έρντογαν, μιλιταρισμός, κοσμικότητα, θρησκεία, εθνικισμός, αυταρχισμός, κράτος έκτακτης ανάγκης

Διαβάστε όλο το κείμενο ΕΔΩ

Η Αγία Σοφία και οι μετασχηματισμοί στην Τουρκία του Έρντογαν. Μια παρουσίαση στο Καφενείο της Πέμπτης.

Η Αγία Σοφία και οι μετασχηματισμοί στην Τουρκία του Έρντογαν from NikosMoudouros

Η συγκεκριμένη παρουσίαση πραγματοποιήθηκε στις 6 Αυγούστου 2020. Μπορείτε να παρακολουθήσετε ολόκληρη την συζήτηση από το YouTube.

Αποκόπτει την τουρκική κοινωνία από τον Κεμάλ ο Ερντογάν

Ο Ερντογάν ως άλλος Κεμάλ ξαναγράφει την ιστορία, από την ανάποδη αυτή τη φορά. Ανατρέπει την κεμαλική ρεπουμπλικανική ιστορία και παραδόσεις για να εμφανιστεί μια νέα συντηρητική ρεπουμπλικανική ιστορία με κεντρικό χαρακτηριστικό την παλινόρθωση ενός τμήματος της αυτοκρατορικής κληρονομιάς της Τουρκίας.

Αυτή είναι η εκτίμηση του λέκτορα στο Τμήμα Τουρκικών Μεσανατολικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, Νίκου Μούδουρου. Παρακολουθεί για χρόνια τα τεκταινόμενα στην Τουρκία, όπως και την πορεία του Ταγίπ Ερντογάν και είναι σε θέση να προβαίνει σε εκτιμήσεις για τις στοχεύσεις του Τούρκου Προέδρου. Πιστεύει ότι η απόφαση για την Αγιά Σοφιά, δεν είναι παρά μια προσπάθεια αποκοπής της Τουρκίας από το κεμαλικό της παρελθόν.

Συνεχίστε την ανάγνωση του

Με λίγα λόγια… Γιατί η Αγία Σοφία; Γιατί τώρα;

Γιατί η Αγία Σοφία;

«Η απόφαση μετατροπής της Αγίας Σοφίας σε μουσείο, η οποία λήφθηκε την περίοδο του μονοκομματισμού, ήταν προδοσία προς την ιστορία, αλλά και αντίθετη με το νόμο». Αυτά σημείωσε, μεταξύ πολλών άλλων, ο Πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγγίπ Έρντογαν το βράδυ της 10ης Ιουλίου 2020 στο διάγγελμα του με αφορμή την γνωστή απόφαση του Συμβουλίου Επικρατείας. Για την ευρύτερη Δεξιά και το συντηρητικό-θρησκευόμενο μέρος της κοινωνίας στην Τουρκία, η περίοδος του ρεπουμπλικανικού μονοκομματισμού είναι πάνω από όλα η περίοδος της βίαιης και αυταρχικής αποκοπής από το «ένδοξο αυτοκρατορικό τους παρελθόν». Είναι η μεγάλη «προδοσία ενάντια στην ιστορία» γιατί συμβολίζει την πολιτική πρακτική ανατροπής του οθωμανικού – αυτοκρατορικού «χώρου και του χρόνου», τον οποίο μέχρι σήμερα διεκδικούν να εκπροσωπήσουν αυτά τα τμήματα της κοινωνίας. Είναι με λίγα λόγια μια περίοδος «αποξένωσης» από την λεγόμενη πραγματική και γνήσια ιστορία, αξίες και τρόπο ζωής του μιλλέτ των Τούρκων-Μουσουλμάνων.

Συνεχίστε την ανάγνωση του

Η σύντομη ιστορία των «συνταγματικών» αντιπαραθέσεων στην Τουρκία

tourkia-tria-diaforetika-syntagmata-tessera-praxikopimata-kai-61-kyverniseis

Η σημερινή αντιπαράθεση στην Τουρκία σχετικά με το νέο Σύνταγμα, την πιθανότητα αλλαγής του πολιτειακού της συστήματος και η διαλεκτική σχέση αυτής της αλλαγής με την ευρύτερη γεωγραφική περιφέρεια της χώρας, δεν αποτελούν νέες εξελίξεις. Η συγκεκριμένη αντιπαράθεση υπάρχει ιστορικά και κορυφώνεται αναλόγως των κοινωνικο-οικονομικών και πολιτικών ανακατατάξεων στο εσωτερικό της Τουρκίας και στο διεθνές πλαίσιο που την επηρεάζει. Μερικά από τα κυριότερα χαρακτηριστικά του ιστορικού πλαισίου είναι η σχετικά μακρά συνταγματική εμπειρία της Τουρκίας από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, το κοινοβουλευτικό σύστημα, αλλά και το σύντομο χρονικό διάστημα υιοθέτησης του πολυκομματικού συστήματος από το 1945. Όμως είναι γεγονός ότι η οποιαδήποτε συζήτηση γύρω από τα προβλήματα που αντιμετώπισε και συνεχίζει να αντιμετωπίζει το τουρκικό πολιτικό σύστημα δεν μπορούν να περιορίζονται στο περιεχόμενο του Συντάγματος. Αντίθετα, η αντιπαράθεση για την αλλαγή του Συντάγματος και του πολιτειακού συστήματος συνδέεται με το επίπεδο κοινωνικο-οικονομικής ανάπτυξης, πολιτικής εξέλιξης και αποσταθεροποιήσεων. Επίσης οι διεθνείς συγκυρίες και η εκάστοτε στρατηγική των τουρκικών ελίτ, παίζουν καθοριστικό ρόλο στην πιο πάνω αναζήτηση.

Συνεχίστε την ανάγνωση του «Η σύντομη ιστορία των «συνταγματικών» αντιπαραθέσεων στην Τουρκία»

Η Λωζάνη: Μια αντιπαράθεση με ιστορικό βάθος

unnamed-42 — Καρικατούρα των Ντέρσο και Κέλιν με τους πρωταγωνιστές της υπογραφής της Συνθήκης της Λωζάνης. Στο κέντρο ο Ισμέτ Ινονού που υπόγραψε τη Συνθήκη εκ μέρους της τουρκικής Εθνοσυνέλευσης

Τα «ταμπού» του ισλαμικού κινήματος και ο διπλός πολιτικός στόχος

Τα πρωτοσέλιδα του ισλαμικού και φιλοκυβερνητικού έντυπου Τύπου στην Τουρκία στις 30 Σεπτεμβρίου 2016, ήταν περισσότερο από αποκαλυπτικά της ικανότητας του Έρντογαν, αλλά και του δικτύου εξουσίας του ισλαμικού κινήματος της χώρας στο να καθορίζουν σε τέτοιο βαθμό την επικαιρότητα. Οι γνωστές αναφορές του προέδρου της χώρας που έγιναν την προηγούμενη μέρα στην 27^η συνάντηση των τοπικών αρχόντων (μουχτάρηδων) όχι μόνο κυριάρχησαν, αλλά έδωσαν και το στίγμα του πολιτικού πλαισίου που διεκδικεί να δημιουργήσει η κυρίαρχη εξουσία για το επόμενο χρονικό διάστημα στην Τουρκία. Η Γενί Σιαφάκ είχε πρωτοσέλιδο τίτλο «Αντεπίθεση Λωζάνης». Η Γενί Ακίτ «Μας πάσαραν τη Λωζάνη ως νίκη». Η Ντιριλις Ποστασί «Η Λωζάνη δεν ήταν μια νίκη, αλλά υποταγή στην κατοχή», ενώ η επίσης φιλοκυβερνητική Στάρ έγραφε «Μας απείλησαν με τη συνθήκη των Σεβρών και μας πάσαραν τη Λωζάνη». Βεβαίως η συγκεκριμένη αναφορά του Έρντογαν έχει πολλαπλή σημασία και δεν έγινε τυχαία. Αγγίζει πτυχές της εσωτερικής αντιπαράθεσης στη χώρα, αλλά και ζητήματα των κρίσιμων γεωπολιτικών ανακατατάξεων σε ολόκληρη την περιοχή. Στο ευρύτερο πλαίσιο της υπενθύμισης για την «ιστορική ενόχληση» του ισλαμικού κινήματος της Τουρκίας κατά την ομιλία Έρντογαν, βρέθηκαν θέματα όπως η επιμήκυνση του καθεστώτος έκτακτης ανάγκης, η συνέχιση της ένοπλης αντιμετώπισης του ΡΚΚ, αλλά και η θέση που διεκδικεί για τη χώρα του στην περιφέρεια. Με λίγα λόγια, η επανάληψη της αντίληψης ότι η συνθήκη της Λωζάνης δε θα πρέπει να παρουσιάζεται ως νίκη της Τουρκίας, ήταν μια ακόμα προσπάθεια δημιουργίας νέων πεδίων αντιπαράθεσης με την κεμαλική-κοσμική ιστορία της Τουρκίας σε όλα τα επίπεδα.

Συνεχίστε την ανάγνωση του «Η Λωζάνη: Μια αντιπαράθεση με ιστορικό βάθος»

Ο «νέος στρατός» του Έρντογαν

karargah_erdogan_necdet_ozel_873

Πως τα κυβερνητικά διατάγματα αλλάζουν το «θεματοφύλακα του κεμαλισμού»

«Σύμφωνα με το Σύνταγμα εγώ είμαι ο αρχιστράτηγος, αλλά το Γενικό Επιτελείο Ενόπλων Δυνάμεων είναι υπό τον Πρωθυπουργό. Το ίδιο και η Εθνική Οργάνωση Πληροφοριών (ΜΙΤ). Εγώ έχω μόνο εβδομαδιαίες συναντήσεις μαζί τους». Οι αναφορές αυτές ανήκουν στον Πρόεδρο της Τουρκίας, Έρντογαν. Έγιναν στις 5 Μαΐου 2016 σε συνάντηση που είχε στο προεδρικό μέγαρο με μια ομάδα βουλευτών του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ). Περισσότερο από ένα μήνα πριν από την απόπειρα πραξικοπήματος, ο Έρντογαν προσπαθούσε με αυτά τα λόγια να εξηγήσει τη σημασία για κορύφωση των διεργασιών υιοθέτησης του προεδρικού συστήματος. Κατά τον ίδιο, ήταν μεγάλη η ανάγκη μεταφοράς της ηγεσίας του στρατού και των μυστικών υπηρεσιών στον πολιτικό έλεγχο του Προέδρου του κράτους εάν επρόκειτο η χώρα να κάνει ακόμα ένα βήμα αλλαγής του πολιτειακού συστήματος.

Συνεχίστε την ανάγνωση του «Ο «νέος στρατός» του Έρντογαν»