Σε ένα πλαίσιο όπως αυτό που επικρατεί σήμερα στην Παλαιστίνη, η επικαιρότητα είναι απαραίτητη. Από ένα σημείο και μετά ωστόσο, η επικαιρότητα θα πρέπει να συνδυάζεται με μια απόσταση τέτοια που να επιτρέπει την ενεργοποίηση αναλυτικών εργαλείων μιας σφαιρικότερης κατανόησης της κατάστασης.
Η πρόθεση γενοκτονίας ή η πολιτική γενοκτονίας ενάντια στους Παλαιστίνιους στη Γάζα, είναι έννοιες που επανήλθαν πολύ αργά, αλλά σταθερά σε οργανωμένες δομές διεθνώς. Έστω και αν το πρώτο διάστημα μετά την επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023, καταγράφηκε μια γενική αποστασιοποίηση από έννοιες όπως εθνοκάθαρση, γενοκτονία κλπ, σήμερα όλο και περισσότεροι κοινωνικοί και πολιτικοί δρώντες αναφέρονται σε αυτούς τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν οι Παλαιστίνιοι.
Μια από τις πιο χαρακτηριστικές και ολοκληρωμένες προσπάθειες ανάλυσης και καταγγελίας της πολιτικής ή/και της πρόθεσης γενοκτονίας από τον στρατό του Ισραήλ, ήταν η έκθεση της Francesca Albanese, Ειδικής Εισηγήτριας του ΟΗΕ για την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στις κατεχόμενες από το 1967 παλαιστινιακές περιοχές που δημοσιεύθηκε στις 25 Μαρτίου 2024. Τιτλοφορείται “Η Ανατομία μιας Γενοκτονίας”.
Στο ίδιο επίπεδο θα μπορούσε φυσικά να προστεθεί η συνεχιζόμενη δικαστική διαδικασία στη Χάγη, όπως και το ογκούμενο κοινωνικό κίνημα σε παγκόσμιο επίπεδο. Δηλαδή εξελίξεις μικρές ή μεγαλύτερες που επηρέασαν την συζήτηση για το Παλαιστινιακό σχεδόν σε ολόκληρο τον κόσμο.
Η κατακραυγή ενάντια στην πολιτική γενοκτονίας, πέραν από το προφανές – την υπεράσπιση των βασικών χαρακτηριστικών ανθρωπισμού και αλληλεγγύης – είναι σημαντική και για ένα άλλο λόγο. Γιατί επαναφέρει την συζήτηση (και τη μνήμη) για το φαινόμενο του αποικισμού/εποικισμού (Settler Colonialism). Ο Patrick Wolfe, πρωτοπορος στην μελέτη του Settler Colonialism, είχε υπογραμμίσει δύο βασικά χαρακτηριστικά που εμφανίζονται ιστορικά αλλά επιβεβαιώνονται (και) σήμερα στη Παλαιστίνη: Το πρώτο είναι ότι η επέκταση μέσα από τον εποικισμό ξένων εδαφών “δεν αποτελεί συμβάν, αλλά δομή”. Είναι δομή, προφανώς γιατί “δεν έχει τέλος”, αντίθετα ανανεώνεται, αναπαράγεται και συνεχώς προσπαθεί να επιβληθεί ολοκληρωτικά. Το δεύτερο είναι το χαρακτηριστικό της διαδικασίας “εξολόθρευσης των ιθαγενών”. Η “εξολόθρευση/εξάλειψη” μπορεί να εμφανιστεί με διαφορετικούς τρόπους αναλόγως ιστορικών, πολιτικών, κοινωνικών συγκυριών. Μπορεί να υλοποιηθεί ως γενοκτονία, ως εθνοκάθαρση, ως εκτοπισμός και προσφυγοποίηση, ως διώξεις και καταπίεση. (βλέπετε το άρθρο Settler colonialism and the elimination of the native, αλλά και το βιβλίο του Settler Colonialism and the Transformation of Anthropology: The Politics and Poetics of an Ethnographic Event)
Το στοιχείο που διακρίνει τον συνδυασμό της “δομής” και της ιδιότητας της “εξολόθρευσης/εξόντωσης”, είναι μια βαθιά αντίφαση του εποικιστικού επεκτατισμού: όσο περισσότερα εδάφη εποικίζονται, τόσο περισσότεροι είναι και οι ιθαγενείς που βρίσκονται ενώπιον της εξουσίας που υλοποιεί τον εποικισμό. Το δίλημμα λοιπόν είναι πως θα κατακτηθούν περισσότερα εδάφη, αλλά με λιγότερους ιθαγενείς. Διότι μόνο η καθαρή δημογραφική πλειοψηφία μπορεί να ικανοποιήσει τους ιδρυτικούς μύθους ενός εποικιστικού κινήματος. Βεβαίως το Ισραήλ δεν είναι η μοναδική περίπτωση που έχει μελετηθεί στα πλαίσια των θεωριών Settler Colonialism. ΗΠΑ, Αυστραλία, Καναδάς, Νότια Αφρική, Νέα Ζηλανδία, αποτελούν παραδείγματα του ίδιου πλαισίου. Εκείνο που δημιούργησε πιο έντονες συζητήσεις σε σχέση με την μελέτη του Ισραήλ είναι η χρονική του διάσταση. Είναι το πιο πρόσφατο ιστορικό παράδειγμα του προαναφερθέντος αναλυτικού πλαισίου.
Εκείνο που κρίνεται και δοκιμάζεται αυτή τη στιγμή στην Παλαιστίνη – με δεδομένο ότι δεν πρόκειται να σταματήσει εύκολα η δομή της πολύμορφης εξάλειψης των ιθαγενών – είναι η επαναφορά της ιστορικής μνήμης ενός πολύ μεγάλου μέρους της ανθρωπότητας που βίωσε στο παρελθόν την αποικιοκρατία και τον αποικισμό. Αλλά την ίδια στιγμή κρίνεται και το σύνολο αυτών που δίκαια ονομάστηκαν οικουμενικές αξίες και νόρμες. Η οικουμενικότητα των ανθρώπινων χαρακτηριστικών, είναι μέρος αυτών που δοκιμάζονται στην Παλαιστίνη.
Νίκος Μούδουρος
28 Μαΐου 2024
ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΤΕΡΑ 