Ο Τουρκοκύπριος δημοσιογράφος Μετίν Μουνίρ, στο σημερινό του άρθρο με τίτλο «Μπορεί να είναι το 2017 το τελευταίο έτος της ΤΔΒΚ;» στην ειδησεογραφική ιστοσελίδα Τ24, αναφέρεται σε πληροφορίες που άντλησε από κύκλους του Έρντογαν, αλλά και από ανώνυμες τουρκοκυπριακές πηγές σε σχέση με τις συνομιλίες στο Κυπριακό. Περιληπτικά ο δημοσιογράφος αναφέρει ότι «ο Έρντογαν είναι ο μεγάλος ‘άγνωστος’» σε σχέση με την εξέλιξη των συνομιλιών στο Κυπριακό, γιατί ουσιαστικά κανένας δεν γνωρίζει τι τελικά θα πράξει σε περίπτωση που υπάρξει περαιτέρω σύγκλιση Ε/Κ και Τ/Κ στα υπόλοιπα θέματα πέραν των εγγυήσεων.
Η τουρκοκυπριακή δεξιά εφημερίδα Halkın Sesi στις 16 Νοεμβρίου 1983 με πρωτοσέλιδο τίτλο «Περιμένουμε αναγνώριση». Για την τουρκοκυπριακή αντιπολίτευση όμως το ζητούμενο δεν ήταν ποτέ αυτό.
Για την ανακήρυξη της «ΤΔΒΚ»
«Χάρη στο Θεό τώρα έχω το κράτος μου, έχω τη χώρα μου, έχω το λαό μου», αναφωνούσε ο Ραούφ Ντενκτάς στις 17 Νοεμβρίου 1983 ενώπιον του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Μια φράση ιστορικής σημασίας που συμπυκνώνει σχεδόν όλες τις δυναμικές της διχοτόμησης που απελευθέρωσε μερικά χρόνια πριν η στρατιωτική εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο. Μια φράση που την ίδια στιγμή επιδίωξε να νομιμοποιήσει με «ιερό τρόπο» την ύπαρξη ενός χωριστού λαού στο νησί, ο οποίος «χρειαζόταν» το δικό του κράτος. Η μονομερής ανακήρυξη της «ΤΔΒΚ» στις 15 Νοεμβρίου 1983, δεν αποτελεί μια απλοϊκή πράξη εμβάθυνσης της διχοτόμησης, σχεδιασμένης από την Άγκυρα και επιβεβλημένης στην Τουρκοκυπριακή κοινότητα. Αντίθετα, η συγκεκριμένη εξέλιξη πρέπει να αντιμετωπιστεί στο σύνολο των πολύπλοκων δυναμικών της περιόδου, οι οποίες συμπεριλαμβάνουν τόσο την πολιτική και τις επιδιώξεις της Τουρκίας στην Κύπρο, όσο και τους στόχους της τότε τουρκοκυπριακής ηγεσίας. Είναι σε αυτό το πλαίσιο λοιπόν που αξίζει τον κόπο να υπενθυμιστεί ότι η ανακήρυξη χωριστού κράτους στην Κύπρο έγινε μόλις τρία χρόνια μετά την επικράτηση του βιαιότερου στρατιωτικού πραξικοπήματος στην Τουρκία, δηλαδή εκείνο της 12ης Σεπτεμβρίου 1980.
Το έμβλημα της νεοϊδρυθήσας Τ/Κ Πλατφόρμας Λύση και Ειρήνη
Η πλατφόρμα «Λύση και Ειρήνη» και οι διακυμάνσεις στη συλλογική ταυτότητα της κοινότητας
Ήδη από τα τέλη του 1964, σε συνθήκες ολοκληρωτικής πολιορκίας της Τουρκοκυπριακής κοινότητας στους θύλακες, ο Özger Yaşın περιέγραφε με το δικό του τρόπο σημαντικές (προϋπάρχουσες) αλλαγές στον προσδιορισμό της συλλογικής ταυτότητας των Τουρκοκυπρίων, οι οποίες εκφράζονταν έστω και με δυσκολία στο δημόσιο χώρο της εποχής: «Δεν αμαυρώσαμε την τουρκικότητα μας. Αποδείξαμε ότι ήμασταν άξια τέκνα των προγόνων μας. Όλοι οι Τουρκοκύπριοι από τον πρώτο μέχρι τον τελευταίο, οι Λευκωσιάτες, οι Λαρνακιώτες, οι Λεμεσιανοί, οι Παφίτες, οι Αμμοχωστιανοί, Τούρκοι από όλο το νησί χωρίς εξαίρεση, ακόμα και από τις πιο απομακρυσμένες περιοχές που υπήρχε μικρός τουρκικός πληθυσμός, υπερασπίστηκαν γενναία τον εαυτό τους απέναντι στις ορδές του εχθρού… Εμείς οι Κύπριοι στο παρελθόν ήμασταν περήφανοι για την τουρκικότητα μας και λέγαμε ‘τι ευτυχία σε αυτόν που λέει ότι είναι Τούρκος’. Όμως τώρα είμαστε περήφανοι τόσο επειδή είμαστε Τούρκοι, όσο και επειδή είμαστε Κύπριοι. Από τούδε και στο εξής θα κομπάζουμε λέγοντας ‘τι ευτυχία σε αυτόν που λέει ότι είναι Τουρκοκύπριος’». Το απόσπασμα αυτό, επαναδημοσιεύθηκε το 1986 ως μέρος της ποιητικής συλλογής του Γιασίν με τίτλο «Κύπρος, η δική μου πατρίδα». Η περιγραφή της έκφρασης της συλλογικής ταυτότητας ενός μεγάλου μέρους των Τουρκοκυπρίων από τον γνωστό ποιητή, είναι πάνω από όλα χαρακτηριστική των διακυμάνσεων και αλλαγών στον τρόπο με τον οποίο η κοινότητα ήθελε να προσδιορίσει τις σχέσεις της με την Τουρκία, αλλά και με την Ελληνοκυπριακή κοινότητα.
Πως διαφοροποιείται το περιβάλλον για το Κυπριακό στην Τουρκοκυπριακή κοινότητα
«Όσο μαθαίνω τι συζητείται στις συνομιλίες τρομάζω, χάνω τον ύπνο μου. Στην Κύπρο υπάρχουν δύο κράτη χωρισμένα με σύνορα και ενώ η ελληνοκυπριακή πλευρά απέρριψε ακόμα και το Σχέδιο Αννάν, εξακολουθεί να θέλει να ηγεμονεύει σε ολόκληρο το νησί και μεταφέρει αυτό το στόχο και στο τραπέζι των συνομιλιών… Στην ΤΔΒΚ δημιουργήθηκε μια κυβέρνηση ‘εθνικής γραμμής’. Ο Πρόεδρος θα πρέπει να λάβει υπόψη αυτή την εξέλιξη και να δώσει καθήκοντα στις διαπραγματεύσεις σε πρόσωπο που θα διορίσει η κυβέρνηση». Οι δηλώσεις αυτές ανήκουν στον Ζορλού Τορέ, «βουλευτή» του Κόμματος Εθνικής Ενότητας και έναν από τους γνωστότερους της τουρκοκυπριακής ακροδεξιάς. Έγιναν τον Απρίλιο του 2016 μετά το σχηματισμό «κυβέρνησης» συνεργασίας του Κόμματος Εθνικής Ενότητας και του Δημοκρατικού. Παρόλο που από τότε μέχρι και την ισχυρή δημόσια αντιπαράθεση του Τουρκοκύπριου ηγέτη με τα δύο αυτά κόμματα της δεξιάς στα τέλη Αυγούστου 2016 δεν είχε καταγραφεί μια τόσο ξεκάθαρη κρίση, εντούτοις είναι γεγονός ότι ο «κυβερνητικός» συνασπισμός ποτέ δε θεώρησε ότι ο Μουσταφά Ακιντζί θα συνομιλούσε στη βάση ενός αντιομοσπονδιακού άξονα. Για το Κόμμα Εθνικής Ενότητας και για το Δημοκρατικό Κόμμα, ο Ακιντζί παραμένει μια πολιτική προσωπικότητα με ροπή προς την «προδοσία». Δεν εκπροσωπεί σε καμιά περίπτωση την «εθνική γραμμή». Δηλαδή εκείνο το κενό σύνθημα που όταν διευκρινιστεί από τα βασικά στελέχη της τουρκοκυπριακής δεξιάς παραπέμπει σαφώς στο στόχο μιας συνομοσπονδιακής διευθέτησης μεταξύ δύο κρατών.
Πανό στις εκδηλώσεις διαμαρτυρίας Τουρκοκύπριων νέων: «Με την άδεια σας, μπορούμε να χορέψουμε;».
Για το γραφείο συντονισμού και την κατάσταση στην Τ/Κ κοινότητα:
1. Η δημιουργία του γραφείου συντονισμού με αρμοδιότητες/εξουσίες αποικιοκρατικού τύπου σε θέματα νεολαίας και αθλητισμού, δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί ξεχωριστά από το γενικότερο πλαίσιο της αντίληψης του ΑΚΡ για την Τ/Κ κοινότητα και τη διαχείριση των κατεχομένων. Αποτελεί συνέχεια των εξελίξεων όπως η ιδιωτικοποίηση του νερού και το μνημόνιο της περιόδου 2016-2018. Η βασική φιλοσοφία εδράζεται στη μετακίνηση ισχύος από την Τ/Κ κοινότητα προς την Τουρκία σε ένα πλαίσιο νεοφιλελεύθερης μεταρρύθμισης.
2. Είναι η πρώτη φορά μετά το 1974 που η Άγκυρα προχωρά στην «εξαγωγή» κρατικών θεσμών εξουσίας στην Κύπρο, χωρίς τοπικούς διαμεσολαβητές. Ο στρατός και η πρεσβεία ήταν τα δύο κέντρα τουρκικής εξουσίας. Εάν λειτουργήσει τελικά και το γραφείο συντονισμού, με απλά λόγια σημαίνει και τη μεταφορά τμημάτων υπουργείων. Ο κυπριακός χώρος συνεπώς αποκτά βαθύτερες διαστάσεις μετατροπής του σε χώρο εξαγωγής «τουρκικού κρατικού» εκσυγχρονισμού.
3. Επανάληψη της ιστορικότητας της δυσπιστίας της Άγκυρας έναντι της Τ/Κ κοινότητας. Κάποτε οι Τ/Κ δεν ήταν «καλοί και έμπιστοι Τούρκοι» στα θεωρητικά πλαίσια της κεμαλικής-εθνικιστικής ελίτ. Σήμερα δεν είναι σίγουρα «καλοί και έμπιστοι Τούρκοι-Μουσουλμάνοι» στα θεωρητικά πλαίσια του ισλαμικού κινήματος.
4. Ίσως το πιο σημαντικό: Η γενικευμένη κρίση και η αντιπαράθεση των προοδευτικών δυνάμεων των Τ/Κ με την Τουρκία χωρίς ουσιαστική προσπάθεια/πρόοδο στις συνομιλίες, προοπτικά επιταχύνει την αλλαγή του ιδεολογικού περιβάλλοντος στην κοινότητα. Αλλάζει τις κοινωνικές και πολιτικές συμμαχίες. Φέρνει νέα αιτήματα και διεκδικήσεις για προστασία της κοινοτικής ύπαρξης απένταντι σε πολιτικές ενσωμάτωσης. Η διχοτομημένη πραγματικότητα – πολιτική, οικονομική, κοινωνική – εξαναγκάζει τμήματα των Τ/Κ να συσπειρωθούν στις υφιστάμενες δομές της «ΤΔΒΚ» ως άμυνα απέναντι στην προσάρτηση. Συνεπώς η προσπάθεια για συγκλίσεις στις συνομιλίες θα πρέπει να είναι άμεση και περιεκτική με τη μορφή δημιουργίας κεντρομόλων/επανενωτικών τετελεσμένων-εμποδίων ενάντια σε φυγόκεντρες/διαχωριστικές δυναμικές.
Οι νέες εξελίξεις και δυναμικές στη «ξεχασμένη κοινότητα» των κατεχομένων
Όπως πολλές φορές έχει διαπιστωθεί, η Τουρκοκυπριακή κοινότητα βιώνει μια παρατεταμένη σε χρονική διάρκεια και γενικευμένη σε ποιοτικά χαρακτηριστικά κρίση. Η συγκεκριμένη κρίση παρουσιάζει τα συμπτώματά της τόσο με τα εντεινόμενα οικονομικά αδιέξοδα, όσο και με την κατάρρευση του πολιτικού συστήματος υπό το βάρος της απαξίωσης. Ο συνδυασμός αυτών των στοιχείων δεν προκαλεί μόνο την απομάκρυνση μεγάλου μέρους της κοινωνίας από τα υφιστάμενα κόμματα. Την ίδια στιγμή, ως μια νομοτελειακή συνέπεια, προκαλεί την αναζήτηση νέων πολιτικών παραγόντων, σχηματισμών και οργανωμένων μορφών. Όπως και σε άλλες περιπτώσεις έτσι και στην τουρκοκυπριακή, τα πολιτικά κενά που δημιουργούνται εκφράζουν ταυτόχρονα και την ανάγκη κάλυψης τους από νέους φορείς, οι οποίοι ανεξάρτητα εάν τελικά τα καταφέρουν, επιδιώκουν να μετατραπούν σε φορείς ξεπεράσματος της κρίσης ηγεμονίας.
Από την εφημερίδα Halkın Sesi, 26 Ιουνίου 1976: Η «πολυθρόνα της εξουσίας» του Ντενκτάς, πάνω στα «λάφυρα του πολέμου». Μια κριτική για το διαμοιρασμό της κινητής και ακίνητης περιουσίας Ελληνοκυπρίων μετά το 1974 στα κατεχόμενα.
Οι κοινωνικές διαστάσεις του περιουσιακού στην Τουρκοκυπριακή κοινότητα
Ο Φαζίλ Κιουτσιούκ σε άρθρο του στην εφημερίδα Χαλκίν Σεσί στις 2 Αυγούστου 1980, αναφερόμενος στην κατάσταση πραγμάτων που δημιούργησε η εισβολή του 1974 για την Τουρκοκυπριακή κοινότητα, σημείωνε το εξής: «Οι Τουρκοκύπριοι βρέθηκαν χωσμένοι στον πλούτο μέχρι τα πηγούνια τους. Ένα τόσο μεγάλο πλούτο που δεν παραχωρήθηκε σε καμιά άλλη κοινότητα ποτέ στην ιστορία». Με αυτά τα λόγια ήθελε να υπογραμμίσει τη διάψευση προσδοκιών που καλλιεργήθηκαν σε ένα μεγάλο μέρος της κοινότητας για την ζωή στην μετά του 1974 περίοδο. Όντως, για πολλούς πολιτικούς και οικονομικούς κύκλους στην Τουρκοκυπριακή κοινότητα και στην Άγκυρα, η προσπάθεια χωριστής κρατικής οικοδόμησης αμέσως μετά την εισβολή φαινόταν να συγκεντρώνει σοβαρές πιθανότητες επιτυχίας και βιωσιμότητας. Μάλιστα η αισιοδοξία για την οικονομική ανάπτυξη των κατεχομένων ήταν τέτοια που ο Ζιγιά Μουεζίνογλου, τότε επικεφαλής της «Επιτροπής Συντονισμού Κύπρου» της τουρκικής κυβέρνησης, εκτιμούσε τον Οκτώβριο του 1974 ότι: «Οι φυσικές πηγές και οι εγκαταστάσεις αυτής της περιοχής δείχνουν ότι σε πάρα πολύ σύντομο χρονικό διάστημα θα είναι αυτοσυντήρητη». Όπως γίνεται κατανοητό, ο κυριότερος λόγος της αρχικής αισιοδοξίας για το οικονομικό μέλλον των Τουρκοκυπρίων ήταν οι περιουσίες των Ελληνοκυπρίων. Οι περιουσίες τις οποίες οι Ελληνοκύπριοι πρόσφυγες αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν, αποτέλεσαν ένα από τα βασικά θεμέλια μιας εντελώς νέας κοινωνικής, οικονομικής και πολιτικής οργάνωσης των Τουρκοκυπρίων.
Το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας της Τουρκίας σε παλαιότερη φωτογραφία. Από DHA.
Μια απόπειρα κατανόησης των αντιλήψεων για τις εγγυήσεις στην Κύπρο
Για πολλούς κύκλους εξουσίας στην Τουρκία, η εισβολή στην Κύπρο ήταν το τελευταίο επεισόδιο μιας σειράς γεγονότων με το οποίο «τέλειωνε» το πολιτικό πρόβλημα του νησιού. Ήταν το σημείο μηδέν από όπου και θα ξεκινούσε μια εντελώς νέα ιστορία. Η αναφορά Ετζεβίτ ότι «το Κυπριακό λύθηκε το 1974», δεν ήταν μόνο μια ρητορική έκφραση των θέσεων της Τουρκίας για την επίλυση του προβλήματος, αλλά την ίδια στιγμή ήταν και ένας αντικατοπτρισμός της θέσης που είχε το Κυπριακό και οι πτυχές του στη δημόσια συζήτηση στην Τουρκία. Για την Τουρκία της συγκεκριμένης εποχής, η Κύπρος και το Κυπριακό πρόβλημα ήταν αποκλειστικά θέμα «εθνικής ασφάλειας». Ως τέτοιο, ήταν παράλληλα ζήτημα υπό την υψηλή εποπτεία του κατεξοχήν θεσμού εξουσίας που καθόριζε το περιεχόμενο της ασφάλειας. Δηλαδή του στρατού. Όμως αυτή η εν πολλής ανιστόρητη αντίληψη, τελικά δεν μπορούσε να καταγράψει την πολυπλοκότητα της παρουσίας στρατευμάτων στην Κύπρο. Μια πολυπλοκότητα, η οποία δεν επηρέαζε μόνο το νησί και τους κατοίκους του, αλλά ήταν καταλυτική και για τις εξελίξεις στην ίδια την Τουρκία.
Η εγκατάσταση του υποθαλάσσιου αγωγού έχει ολοκληρωθεί. Το έργο από τεχνολογικής πλευράς θεωρείται παγκόσμια πρωτοτυπία.
Η επικαιρότητα στην Τουρκοκυπριακή κοινότητα αυτές τις μέρες επικεντρώνεται σχεδόν αποκλειστικά στην αντιπαράθεση που έχει ξεσπάσει μεταξύ Τουρκοκυπρίων – Άγκυρας σε σχέση με τον υποθαλάσσιο αγωγό μεταφοράς νερού από την Τουρκία στην Κύπρο. Η διαμάχη όπως εξελίσσεται φέρει πολιτικούς και ιδεολογικούς άξονες που με τη σειρά τους επαναφέρουν στην επιφάνεια τα δομικά προβλήματα στη σχέση Τουρκοκυπρίων – Τουρκίας. Τα ζητήματα της αμφισβήτησης της αυτονομίας των Τουρκοκυπρίων, της διεκδίκησης για αυτοδιοίκηση, οι πολιτικές ενσωμάτωσης, καθώς και το θέμα της ιδιωτικοποίησης της διαχείρισης του νερού, άνοιξαν ένα νέο πλαίσιο συζήτησης και αντιπαράθεσης, το οποίο θα επηρεάσει καθοριστικά τις εσωτερικές ισορροπίες στην κοινότητα.
Το προεδρείο του «Κινήματος της Αναγέννησης», μιας από τις ισχυρότερες οργανώσεις της Δεξιάς ανάμεσα στους έποικους. Ιδρύθηκε τον Αύγουστο 2015. Το κίνημα αυτό αντικατοπτρίζει μια νέα κοινωνική διαστρωμάτωση ανάμεσα στον τουρκικό πληθυσμό, καθώς και τη δημόσια έκφραση σχετικά νέων αιτημάτων και διεκδικήσεων.
Η «Πρωτοβουλία Οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών της ΤΔΒΚ» συνεχίζει τις έντονες της επικρίσεις ενάντια στον Τουρκοκύπριο ηγέτη Mustafa Akıncı. Η «Πρωτοβουλία» αυτή είναι ουσιαστικά μια ομπρέλα ευρύτερα δεξιών αλλά και εθνικιστικών οργανώσεων Τουρκοκυπρίων και Τούρκων, στην οποία όμως κυριαρχούν αυτές των εποίκων. Σε ανακοίνωσή της στις 23 Σεπτεμβρίου 2015, η Πρωτοβουλία καταγγέλλει το γεγονός ότι οι οργανώσεις μέλη της δεν προσκλήθηκαν στη συγκέντρωση των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών που διοργάνωσε ο Akıncı στις 22 Σεπτεμβρίου με στόχο την ενημέρωση και την ανταλλαγή απόψεων σε σχέση με τις διαπραγματεύσεις στο Κυπριακό.
ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΤΕΡΑ 