Η αξιολόγηση που ακολουθεί είναι αποτέλεσμα της σύνθεσης των μέχρι τώρα δημοσιευμένων πληροφοριών από τουρκικές πηγές σε σχέση με τη δολοφονία του Πρέσβη της Ρωσίας στην Άγκυρα στις 19 Δεκεμβρίου 2016. Συνεπώς δεν μπορεί να θεωρηθεί ολοκληρωμένη. Υπάρχουν πολλά ακόμα που θα αποκαλυφθούν, αλλά και πολλά – ίσως περισσότερα – που δεν πρόκειται να αποκαλυφθούν ποτέ.
Συνεχίστε την ανάγνωση του «Μια δολοφονία, πολλά τα ερωτηματικά…»
Η προβληματική αντίδραση της Δύσης και μια διαφορετική ιδεολογική σύγκλιση εντός Τουρκίας
«Πέρασε ένας μήνας από την απόπειρα πραξικοπήματος και ακόμα δε μας επισκέφθηκε κανένας αρχηγός δυτικού κράτους… Και επίσης προσέξαμε ότι αυτοί που τηλεφωνούν ενδιαφέρονται περισσότερο για την κατάσταση των πραξικοπηματιών. Δε ρωτούν για αυτούς που έχασαν τη ζωή τους ενάντια στο πραξικόπημα…». Αυτά μεταξύ άλλων σημείωνε ο Πρόεδρος της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Έρντογαν, στις 16 Αυγούστου 2016 σε συνάντηση που είχε με την Ένωση Δικηγορικών Συλλόγων Τουρκίας. Η κριτική που άσκησε στη Δύση – όντως σε χαμηλότερους τόνους από ότι συνηθίζει το τελευταίο χρονικό διάστημα – ξεφεύγει από τα όρια ενός απλού παραπόνου. Είναι μια σημαντική καταγραφή της διεθνούς πτυχής των όσων ακολούθησαν την τραγική νύχτα της 15ης Ιουλίου, αλλά και των «στιγμάτων» που αυτή η πτυχή αφήνει πίσω της επηρεάζοντας σαφώς τους προσανατολισμούς της εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας. Με λίγα λόγια, αποτελεί μια επανάληψη της καταγγελίας για τη στάση που τήρησαν έναντι του πραξικοπήματος οι ισχυρότεροι δυτικοί παράγοντες με επικεφαλής τις ΗΠΑ και την Ε.Ε.
Συνεχίστε την ανάγνωση του «Τα γεωπολιτικά «κατάλοιπα» του αποτυχημένου πραξικοπήματος»
Στις 19 Ιουλίου 2016 θα γιορταστεί η επέτειος της «επανάστασης της Ροζιάβα» (Rojava). Τη συγκεκριμένη μέρα το 2012, η πόλη Κομπάνε στα βόρεια της Συρίας πέρασε στο διοικητικό και πολιτικό έλεγχο του κουρδικού Κόμματος Δημοκρατικής Ένωσης (PYD). Το 2014 η διαδικασία ολοκληρώθηκε όταν στο διοικητικό επίπεδο ενοποιήθηκαν τα τρία καντόνια Κομπάνε – Άρφιν – Τζίζιρε που συναποτελούν σήμερα την αυτόνομη περιοχή της Ροζιάβα. Για τους Κούρδους της περιοχής και όχι μόνο, η 19η Ιουλίου 2012 συμβολίζει την έναρξη των προσπαθειών για μια νέα ζωή. Καθόλου τυχαία άλλωστε, η επιτυχής αντιμετώπιση των απειλών από το «Ισλαμικό Κράτος» τα τελευταία χρόνια επανέφεραν στο πολιτικό λεξιλόγιο την Ροζιάβα, με τρόπο που να την μετατρέπουν σε ένα νέο εθνικό-κουρδικό επίκεντρο. Η κουρδική λέξη «Ροζιάβα» παραπέμπει στη λέξη «Δύση». Περιγράφει το δυτικό Κουρδιστάν, δηλαδή τη σημερινή περιοχή της βόρειας Συρίας. Συνεπώς η ιδιαίτερα φορτισμένη ιστορία της συγκεκριμένης γεωγραφίας, καθώς και οι τρέχουσες πολιτικές εξελίξεις, καθιστούν αναγκαία μια πιο προσεκτική ματιά στις δυναμικές των γεγονότων.
Συνεχίστε την ανάγνωση του «Μια Δημοκρατία χωρίς Κράτος: Το κουρδικό παράδειγμα της Ροζιάβα»
Πως και γιατί η Άγκυρα δοκιμάζει αλλαγές στην εξωτερική πολιτική;
Η Τουρκία εισέρχεται και πάλι στα μονοπάτια των «ασυνήθιστων εποχών». Πέραν από τη νέα τρομοκρατική επίθεση του «Ισλαμικού Κράτους» στο αεροδρόμιο Ατατούρκ της Κωνσταντινούπολης, η Άγκυρα δοκιμάζει κυριολεκτικά στροφή 180 μοιρών στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής. Οι βηματισμοί της τουρκικής διπλωματίας το τελευταίο χρονικό διάστημα φαίνεται ότι θέλουν να αμφισβητήσουν τα βασικά γνωρίσματα της πολιτικής που ακολούθησε τα τελευταία πέντε χρόνια. Στο παρόν στάδιο και ανεξαρτήτως του τελικού αποτελέσματος, οι αλλαγές στην εξωτερική πολιτική της χώρας είναι τέτοιες που δημιουργούν δυναμικές συνέχισης και δοκιμών ομαλοποίησης και σε άλλα ανοιχτά μέτωπα. Μετά τη συμφωνία με το Ισραήλ και την απολογία προς τη Μόσχα, ήδη αυξάνονται οι πληροφορίες για προσπάθειες συνεννόησης με την Αίγυπτο, αλλά και αλλαγές προσεγγίσεων σε ότι αφορά στη Συρία. Είναι γεγονός ότι αυτού του τύπου οι αλλαγές προκύπτουν ως αποτέλεσμα των αδυσώπητων πραγματικοτήτων που δημιουργήθηκαν τα τελευταία πέντε χρόνια τόσο εντός της Τουρκίας, όσο και στην άμεση της περιφέρεια. Οι αρνητικές συνέπειες των δομικών προβλημάτων με τα οποία είναι αντιμέτωπη η Άγκυρα, έχουν ένα είδος «νομοτελειακού» χαρακτήρα. Εκείνο όμως που σε κάποιο βαθμό ξενίζει δεν είναι η προσπάθεια της Τουρκίας να διορθώσει την κατάσταση, αλλά η ταχύτητα με την οποία προχωρεί στην υλοποίηση των νέων της πολιτικών. Ποιοι είναι λοιπόν οι βαθύτεροι λόγοι και οι εξελίξεις σε δομικό επίπεδο που εξανάγκασαν τον Έρντογαν στην αναθεώρηση της εξωτερικής πολιτικής το τελευταίο χρονικό διάστημα; Πως μπορεί να εξηγηθεί η ταχύτητα με την οποία εκφράζονται δημοσίως τα βήματα της Άγκυρας; Ασφαλώς η περιεκτική ανάλυση της πορείας της εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας απαιτεί ολοκληρωμένες και συνεχόμενες μελέτες. Εντούτοις πρέπει να θεωρείται κεκτημένο ότι για την πληρέστερη κατανόηση των πρόσφατων γεγονότων χρειάζεται ένα πολύ σύντομο ταξίδι στο πολύ κοντινό παρελθόν της περιοχής.
Συνεχίστε την ανάγνωση του «Οι διπλωματικές «στροφές» του Έρντογαν»
Πως οι εξελίξεις στο συριακό έδαφος πιέζουν την τουρκική διπλωματία σε αλλαγές
Η έγκριση του ψηφίσματος αναγνώρισης της γενοκτονίας των Αρμενίων από το γερμανικό ομοσπονδιακό κοινοβούλιο στις 2 Ιουνίου 2016, ήταν μια επιπλέον προβληματική εξέλιξη στις πολλές που αντιμετωπίζει τα τελευταία χρόνια η τουρκική διπλωματία. Το πολιτικό πλαίσιο του συγκεκριμένου ψηφίσματος, πολυδιάστατο σε σημασία, ήρθε να προστεθεί στην όντως μεγάλη λίστα των προβλημάτων που δημιουργεί ευρύτερα τόσο το περιεχόμενο, όσο και ο τρόπος ανάπτυξης της εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας. Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια οι θέσεις που προβάλλει διεθνώς ο Έρντογαν, αλλά και το γνωστό ύφος με το οποίο τις προωθεί, ενοχλούν διάφορους παράγοντες στην Ευρώπη και γενικά στη Δύση. Είναι επίσης γεγονός ότι η εξωτερική πολιτική της Τουρκίας χαρακτηρίζεται από πολλά κέντρα εξουσίας ως απρόβλεπτη. Ο χαρακτηρισμός αυτός συμπεριλαμβάνει ένα είδος ρίσκου και αστάθειας στις σχέσεις της Τουρκίας με άλλους δρώντες στο διεθνές σύστημα, εξέλιξη που επιτείνει τις αρνητικές αντιδράσεις. Καθόλου τυχαία λοιπόν, τόσο διεθνώς, όσο και στο εσωτερικό της Τουρκίας, οι αναλύσεις γύρω από ζητήματα εξωτερικής πολιτικής συχνά αναφέρονται σε «σημείο καμπής».
Συνεχίστε την ανάγνωση του «Τα αδιέξοδα της εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας»
Η σύνοδος κορυφής της ΟΙΣ και οι ενδοϊσλαμικοί ανταγωνισμοί
Κατά την ομιλία του στο κλείσιμο της 13ης συνόδου κορυφής της Οργάνωσης Ισλαμικής Συνεργασίας (ΟΙΣ) που έγινε στην Κωνσταντινούπολη, ο Έρντογαν φρόντισε μεταξύ άλλων να «κατσαδιάσει» τις χώρες μέλη που δεν πληρώνουν τη συνδρομή τους προς τη γενική γραμματεία του οργανισμού. Ήταν και αυτό μέρος μιας «μεγαλοπρεπούς» εμφάνισης από ένα πολιτικό ηγέτη που επιδιώκει να θεμελιώσει κεντρικό ρόλο για την Τουρκία στα ζητήματα του μουσουλμανικού κόσμου. Μια προσεκτική παρακολούθηση της ανάπτυξης της ρητορείας της τουρκικής εξουσίας στο πλαίσιο της συνόδου κορυφής της ΟΙΣ στις 14 και 15 Απριλίου 2016, επιβεβαιώνει την αντίληψη του ισλαμικού κινήματος της χώρας ότι στοχεύει στην ενότητα και αλληλεγγύη των μουσουλμανικών χωρών ως μιας χωριστής και αυτόνομης γεωπολιτικής ύπαρξης στις διεθνείς ισορροπίες, υπό την προϋπόθεση όμως ότι η Τουρκία θα είναι αυτή που θα αναλάβει τη θέση καθοδήγησης. Το ύφος ενός «στοργικού πατέρα» που ξέρει με αυστηρό τρόπο το καλό των παιδιών του, αποτελεί όντως κομμάτι του ιδεολογικού υπόβαθρου της εξουσίας του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) της Τουρκίας. Όμως η φορτική επανάληψη του κατά την πρόσφατη σύναξη των κρατών μελών του ΟΙΣ, ήταν και μια προσπάθεια απαντήσεων στο δύσκολο περιβάλλον που αντιμετωπίζει ο Έρντογαν σήμερα. Η ένταση στις σχέσεις με τη Δύση, η ανατροπή των σχεδιασμών για τη Συρία, η σταδιακή άνοδος της επιρροής του Ιράν, καθώς και η εσωτερική πόλωση στην Τουρκία, φαίνεται να σπρώχνουν τον Πρόεδρο της χώρας στην αναζήτηση νέων πεδίων ανάδειξης της παρουσίας του. Με λίγα λόγια, η συγκεκριμένη σύνοδος κορυφής είναι μια αφορμή επανεξέτασης του ρόλου της Συνεργασίας περιφερειακά και διεθνώς, αλλά και μιας πιο σφαιρικής αντιμετώπισης του ηγεμονικού ρόλου που διεκδικεί η Τουρκία σε συνδυασμό με τις ανανεωμένες σχέσεις της με τη Σαουδική Αραβία.
Συνεχίστε την ανάγνωση του «Η «μεταρρυθμιστική» Τουρκία και μουσουλμανικός κόσμος»
Πως οι βομβιστικές επιθέσεις στην Άγκυρα δημιουργούν ένα φαύλο κύκλο πόλωσης
«Σήμερα είμαστε σε συνθήκες τις οποίες η λέξη ‘χάος’ δεν είναι αρκετή για τις περιγράψει». Αυτά σημείωνε σε άρθρο του στην εφημερίδα Τζουμχουριέτ στις 15 Μαρτίου 2016, ο καθηγητής Αχμέτ Ινσέλ. Δύο μέρες μετά τη νέα βομβιστική επίθεση στο κέντρο της Άγκυρας, η διαπίστωση του Τούρκου ακαδημαϊκού καταγράφει με χαρακτηριστικό τρόπο το άνοιγμα μιας περιόδου μεγάλης κρίσης στη χώρα με άγνωστο χρονικό ορίζοντα, αλλά πολύ περισσότερο με άγνωστα τα τελικά της αποτελέσματα. Οι πλευρές της αντιπαράθεσης στην Τουρκία έχουν επιλέξει με τον πιο επίσημο τρόπο τη μέθοδο της ένοπλης βίας για την υλοποίηση των πολιτικών τους στόχων. Από τη μια το τουρκικό κράτος και από την άλλη το ΡΚΚ, φαίνεται να εισέρχονται σε μια περίοδο «ξεκαθαρίσματος λογαριασμών». Αυτοί οι «λογαριασμοί» άπτονται ζητημάτων περιφερειακής κλίμακας και επιρροής, ενώ χαρακτηρίζονται από την σχεδόν ολοκληρωτική περιθωριοποίηση της «κλασσικής» πολιτικής δραστηριότητας και την ενεργοποίηση της σκληρής ισχύος των όπλων.
Προεκτάσεις της επιθετικότητας της Τουρκίας στη Συρία
«Ας μιλήσουμε καθαρά. Είμαστε σε πόλεμο!… Πλέον η Τουρκία δεν αντιμετωπίζει κανένα πρόβλημα που να ονομάζεται συριακό. Η περιοχή μέχρι και το Χαλέπι είναι θέμα της Τουρκίας…». Αυτά έγραφε στις 17 Φεβρουαρίου 2016, ο Ιμπραχήμ Καράγκιουλ της φιλοισλαμικής εφημερίδας Γιενί Σιαφάκ. Μια προσεκτική αποκωδικοποίηση των «πολεμικών ιαχών» του γνωστού αρθρογράφου, μπορεί να φωτίσει περισσότερο τα αντανακλαστικά της κυβέρνησης του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) σε σχέση με τις τελευταίες εξελίξεις στη Συρία. Είναι γεγονός ότι μέσα από τα γραφόμενα της ισλαμικής διανόησης της Τουρκίας, κάποιος μπορεί να παρακολουθήσει με σχετική καθαρότητα τα προβλήματα που δημιουργούν οι ανατροπές επί του συριακού εδάφους, αλλά και το πώς η Άγκυρα σχεδιάζει τις επόμενες της αντιδράσεις. Γιατί όντως μετά από την ενεργότερη εμπλοκή της Ρωσίας στο συριακό φαίνεται ότι απελευθερώθηκαν τέτοιες δυναμικές που διευρύνουν συνεχώς το χάσμα μεταξύ των πολιτικών στόχων της Άγκυρας για τη Συρία και των εργαλείων που χρησιμοποιεί για την εκπλήρωσή τους. Η πρόσφατη ενεργοποίηση στρατιωτικής ισχύος ενάντια στο Κόμμα Δημοκρατικής Ένωσης (PYD) των Κούρδων της Συρίας, ξεδιπλώνει την προσπάθεια «παλινόρθωσης» της όποιας επιρροής θέλει να έχει η Τουρκία στον καθορισμό της «νέας Συρίας». Αποτελεί συνεπώς ένα δείγμα της ανταπόκρισης της Άγκυρας ενώπιον των νέων στρατιωτικών και διπλωματικών δεδομένων του τελευταίου χρονικού διαστήματος.
Η πολιτική θέση του κουρδικού κινήματος και οι αλλαγές που προκαλεί στη Μέση Ανατολή
«Για μια ακόμη φορά μας ανακηρύσσουν ‘προδότες της πατρίδας’ γιατί υπερασπιζόμαστε την αυτοδιοίκηση. Όμως εμείς αναφερόμαστε σε ένα μοντέλο που ακριβώς θα εμποδίσει το διαμελισμό της Τουρκίας… Στο μοντέλο που υπερασπιζόμαστε δεν υπάρχει χώρος για οδοφράγματα. Εμείς λέμε ότι θα πρέπει να προσέξουμε την αιτία που προκαλεί το στήσιμο των οδοφραγμάτων». Αυτά μεταξύ άλλων σημείωσε ο Σελαχαττίν Ντεμιρτάς, συμπρόεδρος του Δημοκρατικού Κόμματος των Λαών (HDP) στο 2ο Συνέδριο που ολοκληρώθηκε στις 24 Ιανουαρίου 2016. Προσπαθούσε να απαντήσει στην κριτική που δέχεται το κόμμα του αναφορικά με τις σχέσεις που διατηρεί με το ΡΚΚ, αλλά και για το βίαιο τρόπο με τον οποίο το τελευταίο χρονικό διάστημα αναπτύχθηκε η ανακήρυξη τοπικής αυτοδιοίκησης πόλεων στη νοτιοανατολική Τουρκία. Όντως η συγκυρία μέσα στην οποία επανήλθε στο προσκήνιο η συζήτηση για το θέμα της «δημοκρατικής αυτονομίας», αλλά πολύ περισσότερο η βίαιη απάντηση του κράτους στις κουρδικές περιοχές, δεν βοήθησαν στο να γίνει κατανοητή η θέση του κουρδικού πολιτικού κινήματος από ευρύτερα στρώματα στην Τουρκία.
Συνεχίστε την ανάγνωση του «Η δημοκρατική αυτονομία ως η «κουρδική άνοιξη»;»
Πως διαμορφώνεται η κοινωνική βάση του «Ισλαμικού Κράτους» στην Τουρκία
Στα τέλη Δεκεμβρίου 2015 διέρρευσε στον τουρκικό Τύπο απόσπασμα από το κατηγορητήριο του Εισαγγελέα Κωνσταντινούπολης για τη διερεύνηση της δράσης της οργάνωσης του «Ισλαμικού Κράτους» στην Τουρκία. Τα πορίσματα αναφέρουν ότι το «Ισλαμικό Κράτος» πραγματοποίησε μέχρι στιγμής πέντε επιθέσεις στο έδαφος της χώρας, μεταξύ των οποίων και η διπλή βομβιστική επίθεση με τη δολοφονία 102 ανθρώπων στην Άγκυρα τον περασμένο Οκτώβρη. Ως αρχηγός στην Τουρκία κατονομάζεται ο 26χρονος Ιλία Αϊντίν, ενώ οι αρχές του κράτους αναζητούν συνολικά 67 υπόπτους ως μέλη των πυρήνων της οργάνωσης σε διάφορες πόλεις. Όπως ήταν αναμενόμενο, η διαρροή στον αντιπολιτευόμενο Τύπο υποβαθμίστηκε από την κυβέρνηση του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ). Τέτοιες ειδήσεις πιστοποιούν την ύπαρξη αλλά και το βαθμό επιρροής του «Ισλαμικού Κράτους» εντός Τουρκίας και επομένως χαλούν την προσπάθεια του ΑΚΡ να «θολώσει τα νερά» και να ταυτίσει τις επιθέσεις της εν λόγω οργάνωσης με το ΡΚΚ.
ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΤΕΡΑ 