Η Ανατολική Μεσόγειος ως «Γαλάζια Πατρίδα»: «Νέες» γεωπολιτικές αντιλήψεις και ο συνασπισμός της «επιβίωσης του κράτους» στην Τουρκία

Περίληψη:

Η σημασία της Ανατολικής Μεσογείου για το τουρκικό κράτος είναι διαχρονική. Ωστόσο είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια με αφορμή τις εξελίξεις γύρω από το θέμα της ενέργειας, καταγράφεται ένα ανανεωμένο ενδιαφέρον της Άγκυρας που εκφράζεται μέσα από διάφορες μορφές παρεμβατικής πολιτικής στην περιοχή. Το συγκεκριμένο άρθρο μελετά την αναδιαμόρφωση του γεωπολιτικού δόγματος της Τουρκίας και την διασύνδεση του με το πως αντιλαμβάνεται η Τουρκία την Ανατολική Μεσόγειο. Εξετάζει τις επιπτώσεις της απόπειρας πραξικοπήματος του 2016 στο μπλοκ εξουσίας και τους αντικατοπτρισμούς της στο τουρκικό γεωπολιτικό δόγμα της χώρας. Στη συνέχεια μελετά την ταύτιση της Ανατολικής Μεσογείου με μια ευρύτερη «εχθρική περιοχή» και αναλύει την λειτουργία της έννοιας της «Γαλάζιας Πατρίδας» ως νομιμοποιητικού άξονα της πολιτικής της Τουρκίας. Σε αυτό το πλαίσιο εξετάζεται επίσης η αναδιαμόρφωση της αντίληψης της Άγκυρας για την «ΤΔΒΚ» και την Τουρκοκυπριακή κοινότητα.

«Αποφασισμένος να τεντώσει το σχοινί ο Ερντογάν»

Η Άγκυρα δείχνει αποφασισμένη να μετατρέπει την στρατιωτική της ισχύ σε δομικό μέρος της εφαρμογής της περιφερειακής της πολιτικής εκτιμά ο Νίκος Μούδουρος Λέκτορας, Τμήμα Τουρκικών και Μεσανατολικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Κύπρου. Και σημειώνει ότι δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι πέραν της Ανατολικής Μεσογείου και της Κύπρου ειδικά, ο τουρκικός στρατός έχει δραστηριότητα και παρουσία σε περιοχές όπως το Ιράκ, η Συρία, το Κατάρ, η Σομαλία και τα Βαλκάνια.

Ο ίδιος επισημαίνει πως τα κατεχόμενα κυπριακά εδάφη αντιμετωπίζονται ως δομικό μέρος της νέας γεωπολιτικής ταυτότητας που προσπαθεί να οικοδομήσει η Τουρκία. Η Άγκυρα σε αυτή τη φάση αντιμετωπίζει τη Γαλλία ως νέο-αποικιακή δύναμη, την Ελλάδα ως αδύναμο κρίκο.

Συνεχίστε την ανάγνωση του ««Αποφασισμένος να τεντώσει το σχοινί ο Ερντογάν»»

Τουρκία, Συρία, Κύπρος: Η σταδιακή μετάβαση…

720_669089_943afca784-a00801162b45032d

Στη λεκάνη της Μεσογείου, για άλλη μια φορά, οι εξελίξεις είναι ραγδαίες. Στη Συρία δοκιμάζεται η ισχύς των συνήθων πρωταγωνιστών, ενώ οι συσχετισμοί δυνάμεων μεταβάλλονται και νέοι δημιουργούνται. Για όλα αυτά, τη σημασία τους στην ευρύτερη περιοχή αλλά και στην Κύπρο, μιλά στην «Κυριακάτικη Χαραυγή» ο λέκτορας στο Τμήμα Τουρκικών και Μεσανατολικών Σπουδών Πανεπιστημίου Κύπρου, Νίκος Μούδουρος.

Συνεχίστε την ανάγνωση του «Τουρκία, Συρία, Κύπρος: Η σταδιακή μετάβαση…»

Όταν η Ιστορία επανέρχεται στην καθημερινότητα

kurdistan referandumu

 Η ανεξαρτησία των Κούρδων και η πολυπλοκότητα της κρίσης στην Μέση Ανατολή

Η κουρδική ανεξαρτησία ως ζήτημα 100 χρόνων…

Το δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία των Κούρδων του Ιράκ πραγματοποιήθηκε στις 25 Σεπτεμβρίου 2017 και όπως είναι γνωστό κατέληξε με το συντριπτικό 92.7% στήριξης του «ναι». Είναι ένα από εκείνα τα γεγονότα-τομές που οι ιστορικοί της περιοχής δεν θα μπορούν να προσπεράσουν. Την ίδια στιγμή είναι εξέλιξη που θα επηρεάζει την καθημερινότητα της Μέσης Ανατολής για μεγάλο χρονικό διάστημα ακόμα. Η 25η Σεπτεμβρίου 2017 είναι ιστορικά η δεύτερη φορά στα τελευταία περίπου 100 χρόνια που η διεθνής κοινότητα βρίσκεται, με πολύ συγκεκριμένο τρόπο, αντιμέτωπη με το ζήτημα της ανεξαρτησίας των Κούρδων της περιοχής. Η πρώτη φορά ήταν στο περιβάλλον που δημιούργησε ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, όταν το θέμα ενός ανεξάρτητου Κουρδιστάν εισήλθε στις διεθνείς σχέσεις, μάλιστα συμπεριλαμβάνοντας τότε ένα μέρος των εδαφών της τότε καταρρέουσας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και σημερινής Τουρκίας. Η εν λόγω περίοδος τελικά στιγματίστηκε από την αγγλογαλλική συμφωνία αποικιοκρατικού χαρακτήρα, γνωστότερη ως «μυστική συμφωνία Σάικς-Πικό», στη βάση της οποίας η Βρετανία και η Γαλλία μοίρασαν σε σφαίρες επιρροής πολλές από τις αραβικές επαρχίες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Έστω και αν η συγκεκριμένη συμφωνία δεν ήταν ο μοναδικός παράγοντας καθορισμού του χάρτη της Μέσης Ανατολής, εντούτοις είναι γεγονός ότι η εμφάνιση των εθνικών κρατών της περιοχής που μεταξύ άλλων κατακερμάτισε τον κουρδικό πληθυσμό σε τέσσερα διαφορετικά κρατικά σύνορα (Τουρκία, Ιράκ, Συρία, Ιράν), θεωρείται από πολλούς ως προϊόν της δυτικής επιθετικότητας και επιβολής. Δεν είναι τυχαίο ότι ένα πολύ μεγάλο μέρος των Κούρδων φέρει μαζί του μέχρι σήμερα την ιστορική πεποίθηση ότι αυτοί ήταν οι ανταγωνισμοί που τους στέρησαν την άσκηση του δικαιώματος της αυτοδιάθεσης τους. Από τότε μέχρι σήμερα πολλοί είναι αυτοί που περιγράφουν τον κουρδικό πληθυσμό ως το «μεγαλύτερο έθνος χωρίς κράτος».

Συνεχίστε την ανάγνωση του «Όταν η Ιστορία επανέρχεται στην καθημερινότητα»

Γεωπολιτικοί και ιδεολογικοί αντικατοπτρισμοί των δηλώσεων #Erdogan

2017-01-13-cuma

Μια μόλις μέρα μετά την ολοκλήρωση της πρώτης φάσης των διαδικασιών της διάσκεψης της Γενεύης για το Κυπριακό και μετά από σχετικά μεγάλο χρονικό διάστημα, ο Πρόεδρος της Τουρκίας προέβηκε σε δηλώσεις για τις διαπραγματεύσεις. Το πιο κάτω κείμενο επιχειρεί τη συζήτηση κάποιων από τις διαστάσεις των συγκεκριμένων δηλώσεων που έγιναν στις 13 Ιανουαρίου 2017. Επικεντρώνεται στο κεφάλαιο των «εγγυήσεων και ασφάλειας», έτσι όπως ο ίδιος ο Έρντογαν το έθεσε. Δεν φιλοδοξεί να δώσει μια ολοκληρωμένη εικόνα, ιδιαίτερα λαμβάνοντας υπόψη τη ρευστότητα των εξελίξεων στο Κυπριακό, αλλά και το γεγονός ότι οι δηλώσεις του Προέδρου της Τουρκίας δεν αφορούσαν ούτε μόνο στο Κυπριακό, αλλά ούτε και περιορίστηκαν στο κεφάλαιο των εγγυήσεων και της ασφάλειας.

Συνεχίστε την ανάγνωση του «Γεωπολιτικοί και ιδεολογικοί αντικατοπτρισμοί των δηλώσεων #Erdogan»

Μια δολοφονία, πολλά τα ερωτηματικά…

page_rusyanin-ankara-buyukelcisi-silahli-saldirida-hayatini-kaybetti_530758763
Ο Πρέσβης Καρλόφ και ο δολοφόνος Μέρτ Αλτίνμπας, λίγες στιγμές πριν τη δολοφονία

Η αξιολόγηση που ακολουθεί είναι αποτέλεσμα της σύνθεσης των μέχρι τώρα δημοσιευμένων πληροφοριών από τουρκικές πηγές σε σχέση με τη δολοφονία του Πρέσβη της Ρωσίας στην Άγκυρα στις 19 Δεκεμβρίου 2016. Συνεπώς δεν μπορεί να θεωρηθεί ολοκληρωμένη. Υπάρχουν πολλά ακόμα που θα αποκαλυφθούν, αλλά και πολλά – ίσως περισσότερα – που δεν πρόκειται να αποκαλυφθούν ποτέ.

Συνεχίστε την ανάγνωση του «Μια δολοφονία, πολλά τα ερωτηματικά…»

Η Τουρκία και… «ξαφνικά» η Μοσούλη

i-tourkia-kai-xafnika-i-mosouli

 Αντιπαραθέσεις και παζαρέματα σε ένα κατατεμαχισμένο Ιράκ

Τις τελευταίες μέρες του Σεπτέμβρη ιρακινά και άλλα αραβικά ΜΜΕ δημοσίευσαν την πληροφορία ότι ο ηγέτης του «Ισλαμικού Κράτους», Μπαγκνταντί «θεάθηκε να κυκλοφορεί με αυτοκινητοπομπή σε δρόμους της Μοσούλης». Σύμφωνα με αναλυτές, αυτή η κίνηση του επικεφαλής της τρομοκρατικής οργάνωσης εάν επιβεβαιωθεί, τότε σχετίζεται με δύο πολύ σημαντικές εξελίξεις. Η πρώτη είναι η γενικότερη αστάθεια που σημειώνεται στη Μοσούλη το τελευταίο χρονικό διάστημα σε συνδυασμό με την άνοδο των αντιστάσεων μέρους του τοπικού πληθυσμού ενάντια στο Ισλαμικό Κράτος. Η παρουσία του Μπαγκνταντί ήθελε έτσι να δώσει το μήνυμα της συνέχισης της οργανωμένης ισλαμικής εξουσίας. Η δεύτερη εξέλιξη είναι η κορύφωση των σχεδιασμών του διεθνούς συνασπισμού για την έναρξη της στρατιωτικής επιχείρησης με στόχο την απελευθέρωση της Μοσούλης από το Ισλαμικό Κράτος. Και σε αυτό το σημείο, ο ηγέτης των τζιχαντιστών ήθελε να στείλει το μήνυμα ότι «είναι παρόν».

Συνεχίστε την ανάγνωση του «Η Τουρκία και… «ξαφνικά» η Μοσούλη»

Τα γεωπολιτικά «κατάλοιπα» του αποτυχημένου πραξικοπήματος

Η προβληματική αντίδραση της Δύσης και μια διαφορετική ιδεολογική σύγκλιση εντός Τουρκίας

«Πέρασε ένας μήνας από την απόπειρα πραξικοπήματος και ακόμα δε μας επισκέφθηκε κανένας αρχηγός δυτικού κράτους… Και επίσης προσέξαμε ότι αυτοί που τηλεφωνούν ενδιαφέρονται περισσότερο για την κατάσταση των πραξικοπηματιών. Δε ρωτούν για αυτούς που έχασαν τη ζωή τους ενάντια στο πραξικόπημα…». Αυτά μεταξύ άλλων σημείωνε ο Πρόεδρος της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Έρντογαν, στις 16 Αυγούστου 2016 σε συνάντηση που είχε με την Ένωση Δικηγορικών Συλλόγων Τουρκίας. Η κριτική που άσκησε στη Δύση – όντως σε χαμηλότερους τόνους από ότι συνηθίζει το τελευταίο χρονικό διάστημα – ξεφεύγει από τα όρια ενός απλού παραπόνου. Είναι μια σημαντική καταγραφή της διεθνούς πτυχής των όσων ακολούθησαν την τραγική νύχτα της 15ης Ιουλίου, αλλά και των «στιγμάτων» που αυτή η πτυχή αφήνει πίσω της επηρεάζοντας σαφώς τους προσανατολισμούς της εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας. Με λίγα λόγια, αποτελεί μια επανάληψη της καταγγελίας για τη στάση που τήρησαν έναντι του πραξικοπήματος οι ισχυρότεροι δυτικοί παράγοντες με επικεφαλής τις ΗΠΑ και την Ε.Ε.

Συνεχίστε την ανάγνωση του «Τα γεωπολιτικά «κατάλοιπα» του αποτυχημένου πραξικοπήματος»

Μια Δημοκρατία χωρίς Κράτος: Το κουρδικό παράδειγμα της Ροζιάβα

koerd-march

Στις 19 Ιουλίου 2016 θα γιορταστεί η επέτειος της «επανάστασης της Ροζιάβα» (Rojava). Τη συγκεκριμένη μέρα το 2012, η πόλη Κομπάνε στα βόρεια της Συρίας πέρασε στο διοικητικό και πολιτικό έλεγχο του κουρδικού Κόμματος Δημοκρατικής Ένωσης (PYD). Το 2014 η διαδικασία ολοκληρώθηκε όταν στο διοικητικό επίπεδο ενοποιήθηκαν τα τρία καντόνια Κομπάνε – Άρφιν – Τζίζιρε που συναποτελούν σήμερα την αυτόνομη περιοχή της Ροζιάβα. Για τους Κούρδους της περιοχής και όχι μόνο, η 19η Ιουλίου 2012 συμβολίζει την έναρξη των προσπαθειών για μια νέα ζωή. Καθόλου τυχαία άλλωστε, η επιτυχής αντιμετώπιση των απειλών από το «Ισλαμικό Κράτος» τα τελευταία χρόνια επανέφεραν στο πολιτικό λεξιλόγιο την Ροζιάβα, με τρόπο που να την μετατρέπουν σε ένα νέο εθνικό-κουρδικό επίκεντρο. Η κουρδική λέξη «Ροζιάβα» παραπέμπει στη λέξη «Δύση». Περιγράφει το δυτικό Κουρδιστάν, δηλαδή τη σημερινή περιοχή της βόρειας Συρίας. Συνεπώς η ιδιαίτερα φορτισμένη ιστορία της συγκεκριμένης γεωγραφίας, καθώς και οι τρέχουσες πολιτικές εξελίξεις, καθιστούν αναγκαία μια πιο προσεκτική ματιά στις δυναμικές των γεγονότων.

Συνεχίστε την ανάγνωση του «Μια Δημοκρατία χωρίς Κράτος: Το κουρδικό παράδειγμα της Ροζιάβα»

Οι διπλωματικές «στροφές» του Έρντογαν

erdogan-sakin

 Πως και γιατί η Άγκυρα δοκιμάζει αλλαγές στην εξωτερική πολιτική;

Η Τουρκία εισέρχεται και πάλι στα μονοπάτια των «ασυνήθιστων εποχών». Πέραν από τη νέα τρομοκρατική επίθεση του «Ισλαμικού Κράτους» στο αεροδρόμιο Ατατούρκ της Κωνσταντινούπολης, η Άγκυρα δοκιμάζει κυριολεκτικά στροφή 180 μοιρών στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής. Οι βηματισμοί της τουρκικής διπλωματίας το τελευταίο χρονικό διάστημα φαίνεται ότι θέλουν να αμφισβητήσουν τα βασικά γνωρίσματα της πολιτικής που ακολούθησε τα τελευταία πέντε χρόνια. Στο παρόν στάδιο και ανεξαρτήτως του τελικού αποτελέσματος, οι αλλαγές στην εξωτερική πολιτική της χώρας είναι τέτοιες που δημιουργούν δυναμικές συνέχισης και δοκιμών ομαλοποίησης και σε άλλα ανοιχτά μέτωπα. Μετά τη συμφωνία με το Ισραήλ και την απολογία προς τη Μόσχα, ήδη αυξάνονται οι πληροφορίες για προσπάθειες συνεννόησης με την Αίγυπτο, αλλά και αλλαγές προσεγγίσεων σε ότι αφορά στη Συρία. Είναι γεγονός ότι αυτού του τύπου οι αλλαγές προκύπτουν ως αποτέλεσμα των αδυσώπητων πραγματικοτήτων που δημιουργήθηκαν τα τελευταία πέντε χρόνια τόσο εντός της Τουρκίας, όσο και στην άμεση της περιφέρεια. Οι αρνητικές συνέπειες των δομικών προβλημάτων με τα οποία είναι αντιμέτωπη η Άγκυρα, έχουν ένα είδος «νομοτελειακού» χαρακτήρα. Εκείνο όμως που σε κάποιο βαθμό ξενίζει δεν είναι η προσπάθεια της Τουρκίας να διορθώσει την κατάσταση, αλλά η ταχύτητα με την οποία προχωρεί στην υλοποίηση των νέων της πολιτικών. Ποιοι είναι λοιπόν οι βαθύτεροι λόγοι και οι εξελίξεις σε δομικό επίπεδο που εξανάγκασαν τον Έρντογαν στην αναθεώρηση της εξωτερικής πολιτικής το τελευταίο χρονικό διάστημα; Πως μπορεί να εξηγηθεί η ταχύτητα με την οποία εκφράζονται δημοσίως τα βήματα της Άγκυρας; Ασφαλώς η περιεκτική ανάλυση της πορείας της εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας απαιτεί ολοκληρωμένες και συνεχόμενες μελέτες. Εντούτοις πρέπει να θεωρείται κεκτημένο ότι για την πληρέστερη κατανόηση των πρόσφατων γεγονότων χρειάζεται ένα πολύ σύντομο ταξίδι στο πολύ κοντινό παρελθόν της περιοχής.

Συνεχίστε την ανάγνωση του «Οι διπλωματικές «στροφές» του Έρντογαν»

Αρέσει σε %d bloggers: