“Blue Homeland” and Cyprus: The “Survival of the State” Coalition and Turkey’s Changing Geopolitical Doctrine in the Eastern Mediterranean

Vestnik RUDN. International Relations, 2021  Vol. 21  No. 3, pp. 459—471

Nikos Moudouros

Abstract:

The importance of the Eastern Mediterranean for the Turkish state is diachronic. In recent years, however, a renewed interest of Ankara is being recorded as a result of the developments in the energy sphere. This is expressed through various forms of interventionist policy of Turkey in the area. This article examines the reshaping of Turkey’s geopolitical dogma and its connection with Turkish perception of the Eastern Mediterranean.
It examines the impact of the failed coup attempt in 2016 on the ruling power bloc and its reflections in the Turkish geopolitical doctrine. In this framework the article explores the reinstatement of the need for “survival of the state” (devletin bekası) as a result of the reshaping of the ruling coalition and the legitimisation of the attempt to strengthen the authority of the state. At the same time, the ideological construction of the Eastern Mediterranean is important, as it can reveal the process of construction of security issues or the instrumentalisation of real threats through which geopolitical orientation is reshaped and specific policies are implemented. This study consequently reviews the identification of the Eastern Mediterranean with a wider “hostile region” and analyses the functioning of the “blue homeland” concept as a legitimising axis of Turkish politics. The concept of “blue homeland” is examined in conjunction with internal developments in Turkey and especially the change of balance in the power bloc. Finally, the last part of the article analyses the ideological legitimisation of the “blue homeland” concept in Turkey’s strategy for the Eastern Mediterranean. Through these dynamics, the change in Ankara’s perception of the Turkish Cypriot community and the Turkish Republic of Northern Cyprus is also identified.

Download the full publication here: VESTNIK RUDN. INTERNATIONAL RELATIONS

Η Ανατολική Μεσόγειος ως «Γαλάζια Πατρίδα»: «Νέες» γεωπολιτικές αντιλήψεις και ο συνασπισμός της «επιβίωσης του κράτους» στην Τουρκία

Περίληψη:

Η σημασία της Ανατολικής Μεσογείου για το τουρκικό κράτος είναι διαχρονική. Ωστόσο είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια με αφορμή τις εξελίξεις γύρω από το θέμα της ενέργειας, καταγράφεται ένα ανανεωμένο ενδιαφέρον της Άγκυρας που εκφράζεται μέσα από διάφορες μορφές παρεμβατικής πολιτικής στην περιοχή. Το συγκεκριμένο άρθρο μελετά την αναδιαμόρφωση του γεωπολιτικού δόγματος της Τουρκίας και την διασύνδεση του με το πως αντιλαμβάνεται η Τουρκία την Ανατολική Μεσόγειο. Εξετάζει τις επιπτώσεις της απόπειρας πραξικοπήματος του 2016 στο μπλοκ εξουσίας και τους αντικατοπτρισμούς της στο τουρκικό γεωπολιτικό δόγμα της χώρας. Στη συνέχεια μελετά την ταύτιση της Ανατολικής Μεσογείου με μια ευρύτερη «εχθρική περιοχή» και αναλύει την λειτουργία της έννοιας της «Γαλάζιας Πατρίδας» ως νομιμοποιητικού άξονα της πολιτικής της Τουρκίας. Σε αυτό το πλαίσιο εξετάζεται επίσης η αναδιαμόρφωση της αντίληψης της Άγκυρας για την «ΤΔΒΚ» και την Τουρκοκυπριακή κοινότητα.

«Αποφασισμένος να τεντώσει το σχοινί ο Ερντογάν»

Η Άγκυρα δείχνει αποφασισμένη να μετατρέπει την στρατιωτική της ισχύ σε δομικό μέρος της εφαρμογής της περιφερειακής της πολιτικής εκτιμά ο Νίκος Μούδουρος Λέκτορας, Τμήμα Τουρκικών και Μεσανατολικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Κύπρου. Και σημειώνει ότι δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι πέραν της Ανατολικής Μεσογείου και της Κύπρου ειδικά, ο τουρκικός στρατός έχει δραστηριότητα και παρουσία σε περιοχές όπως το Ιράκ, η Συρία, το Κατάρ, η Σομαλία και τα Βαλκάνια.

Ο ίδιος επισημαίνει πως τα κατεχόμενα κυπριακά εδάφη αντιμετωπίζονται ως δομικό μέρος της νέας γεωπολιτικής ταυτότητας που προσπαθεί να οικοδομήσει η Τουρκία. Η Άγκυρα σε αυτή τη φάση αντιμετωπίζει τη Γαλλία ως νέο-αποικιακή δύναμη, την Ελλάδα ως αδύναμο κρίκο.

Συνεχίστε την ανάγνωση του ««Αποφασισμένος να τεντώσει το σχοινί ο Ερντογάν»»

Η Κυπριακή Δημοκρατία ως «στοιχείο εχθρικής περικύκλωσης» της Τουρκίας

resized_17288-e35e29e7sdfsdfsdfsd
Ο χάρτης της άσκησης του πολεμικού ναυτικού της Τουρκίας με την ονομασία «Γαλάζια Πατρίδα», όπως δημοσιεύθηκε από την εφημερίδα Yeni Şafak στις στις 8 Μαρτίου 2019. Το δημοσίευμα τιτλοφορήθηκε ως εξής: «Ο χάρτης της περηφάνιας». Ενδεικτικά παραδείγματα πτυχών του γεωπολιτικού δόγματος της Τουρκίας.

Ένα από τα στοιχεία που επηρεάζουν την πολιτική της Τουρκίας στο Κυπριακό ήταν διαχρονικά η «επανεφεύρεση» της Ανατολικής Μεσογείου. Η ιδεολογική κατασκευή της Ανατολικής Μεσογείου είναι σημαντική γιατί μπορεί να αποκαλύψει τη διαδικασία δημιουργίας ζητημάτων ασφάλειας ή και την αξιοποίηση πραγματικών απειλών μέσα από τις οποίες ο γεωπολιτικός προσανατολισμός ενός κράτους αναδιαμορφώνεται. Υπό αυτή την έννοια η «κατασκευή» μιας περιοχής – στη συγκεκριμένη περίπτωση της Ανατολικής Μεσογείου – αποτελεί προσπάθεια της εξουσίας να αποκτήσει έλεγχο μέσα από τον οποίο θα «δημιουργήσει» πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά την περιοχή που επιθυμεί να επηρεάζει. Το ιδεολογικό υπόβαθρο και το πολιτικό πρόγραμμα μιας κυβέρνησης, καθώς και οι ευρύτερες τοπικές και διεθνείς συνθήκες έχουν το δικό τους ρόλο στο πώς μια εξουσία αντιλαμβάνεται μια περιοχή. Όλα τα πιο πάνω συγκροτούν ένα συγκεκριμένο γεωπολιτικό δόγμα μέσα από το οποίο τελικά προκύπτουν και νομιμοποιούνται οι πολιτικές εθνικής ασφάλειας.

Συνεχίστε την ανάγνωση του «Η Κυπριακή Δημοκρατία ως «στοιχείο εχθρικής περικύκλωσης» της Τουρκίας»

Είναι «ο κόσμος μεγαλύτερος από τους 5»(;)

 

41829285_1872405412839964_35706763713763999_n 

Η κριτική του Έρντογαν στο παγκόσμιο σύστημα και οι δυναμικές που επηρεάζουν την Κύπρο

«Με κάθε ευκαιρία υπογραμμίζουμε ότι καταρχήν το Συμβούλιο Ασφαλείας και γενικά η δομή του ΟΗΕ θα πρέπει να περάσουν από μια περιεκτική μεταρρύθμιση. Γι’ αυτό όταν λέμε ότι ‘ο κόσμος είναι μεγαλύτερος από τους 5’ πιστεύουμε ότι είμαστε η φωνή της κοινής συνείδησης της ανθρωπότητας. Διότι πλέον ο κόσμος δεν βρίσκεται στις συνθήκες μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο».Αυτά μεταξύ πολλών άλλων ανέφερε ο Έρντογαν, στη διάρκεια της ομιλίας του στην 73ηΓενική Συνέλευση του ΟΗΕ στις 25 Σεπτεμβρίου 2018. Η επαναφορά της συνθηματικής φράσης «ο κόσμος είναι μεγαλύτερος από τους 5» (Dünya Beşten Büyüktür), αποτέλεσε την κεντρική βάση πάνω στην οποία ο Πρόεδρος της Τουρκίας θέλησε να δημοσιοποιήσει τις βασικές γραμμές των γεωπολιτικών προσανατολισμών της χώρας του για το επόμενο χρονικό διάστημα. Το γενικό πλαίσιο αυτών των προσανατολισμών είναι η ανάγκη για αλλαγή της παγκόσμιας τάξης πραγμάτων με τρόπο που αυτή να αντικατοπτρίζει τις σημερινές ισορροπίες ισχύος. Η μεταρρύθμιση των δομών και της λειτουργίας του ΟΗΕ επαναφέρεται από την Άγκυρα ως ένα από τα καθοριστικά στάδια της ευρύτερης αλλαγής στο διεθνές διακρατικό σύστημα.

Συνεχίστε την ανάγνωση του «Είναι «ο κόσμος μεγαλύτερος από τους 5»(;)»

Από τους S-300 στο φυσικό αέριο: Οι πολλαπλές αναγνώσεις της Ανατολικής Μεσογείου από την Τουρκία

Capture
Ένα από τα πολλά δημοσιεύματα στον τουρκικό Τύπο στις αρχές του 1997, με τα οποία προβάλλεται ένα μέρος του «συνδρόμου της περικύκλωσης» της χώρας. Πηγή: Koalisyonlar Dönemi Dış Politikası

«Κανένας να μην θεωρήσει ότι η Ανατολική Μεσόγειος είναι η θάλασσα του μπαμπά του… Ως Τουρκία, βασισμένη στο διεθνές δίκαιο και την αποκλειστική οικονομική μας ζώνη, θα κάνουμε τις έρευνες μας, θα κάνουμε και τις γεωτρήσεις μας. Ας μας συγχωρέσουν αλλά δεν υπάρχει πλέον η παλιά Τουρκία». Οι δηλώσεις αυτές έγιναν από τον Υπουργό Ενέργειας της χώρας, Berat Albayrak, το Νοέμβριο του 2017 σε συνέδριο για θέματα φυσικού αερίου στην Τουρκία. Η συγκεκριμένη περιγραφή της Ανατολικής Μεσογείου έγινε από τον Υπουργό για να εξηγήσει παραστατικά κάποιους από τους ενεργειακούς στόχους της Άγκυρας όπως η στρατηγική για δημιουργία υποδομών αποθήκευσης 10 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων φυσικού αερίου μέχρι και την περίοδο 2021-2022. Όπως χαρακτηριστικά πρόσθεσε ο Albayrak, μια από τις βασικές πτυχές της ενεργειακής πολιτικής της Τουρκίας είναι να αυξήσει την παρουσία και επιρροή της στις χώρες που αγοράζουν φυσικό αέριο.

Συνεχίστε την ανάγνωση του «Από τους S-300 στο φυσικό αέριο: Οι πολλαπλές αναγνώσεις της Ανατολικής Μεσογείου από την Τουρκία»

Όταν η Ιστορία επανέρχεται στην καθημερινότητα

kurdistan referandumu

 Η ανεξαρτησία των Κούρδων και η πολυπλοκότητα της κρίσης στην Μέση Ανατολή

Η κουρδική ανεξαρτησία ως ζήτημα 100 χρόνων…

Το δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία των Κούρδων του Ιράκ πραγματοποιήθηκε στις 25 Σεπτεμβρίου 2017 και όπως είναι γνωστό κατέληξε με το συντριπτικό 92.7% στήριξης του «ναι». Είναι ένα από εκείνα τα γεγονότα-τομές που οι ιστορικοί της περιοχής δεν θα μπορούν να προσπεράσουν. Την ίδια στιγμή είναι εξέλιξη που θα επηρεάζει την καθημερινότητα της Μέσης Ανατολής για μεγάλο χρονικό διάστημα ακόμα. Η 25η Σεπτεμβρίου 2017 είναι ιστορικά η δεύτερη φορά στα τελευταία περίπου 100 χρόνια που η διεθνής κοινότητα βρίσκεται, με πολύ συγκεκριμένο τρόπο, αντιμέτωπη με το ζήτημα της ανεξαρτησίας των Κούρδων της περιοχής. Η πρώτη φορά ήταν στο περιβάλλον που δημιούργησε ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, όταν το θέμα ενός ανεξάρτητου Κουρδιστάν εισήλθε στις διεθνείς σχέσεις, μάλιστα συμπεριλαμβάνοντας τότε ένα μέρος των εδαφών της τότε καταρρέουσας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και σημερινής Τουρκίας. Η εν λόγω περίοδος τελικά στιγματίστηκε από την αγγλογαλλική συμφωνία αποικιοκρατικού χαρακτήρα, γνωστότερη ως «μυστική συμφωνία Σάικς-Πικό», στη βάση της οποίας η Βρετανία και η Γαλλία μοίρασαν σε σφαίρες επιρροής πολλές από τις αραβικές επαρχίες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Έστω και αν η συγκεκριμένη συμφωνία δεν ήταν ο μοναδικός παράγοντας καθορισμού του χάρτη της Μέσης Ανατολής, εντούτοις είναι γεγονός ότι η εμφάνιση των εθνικών κρατών της περιοχής που μεταξύ άλλων κατακερμάτισε τον κουρδικό πληθυσμό σε τέσσερα διαφορετικά κρατικά σύνορα (Τουρκία, Ιράκ, Συρία, Ιράν), θεωρείται από πολλούς ως προϊόν της δυτικής επιθετικότητας και επιβολής. Δεν είναι τυχαίο ότι ένα πολύ μεγάλο μέρος των Κούρδων φέρει μαζί του μέχρι σήμερα την ιστορική πεποίθηση ότι αυτοί ήταν οι ανταγωνισμοί που τους στέρησαν την άσκηση του δικαιώματος της αυτοδιάθεσης τους. Από τότε μέχρι σήμερα πολλοί είναι αυτοί που περιγράφουν τον κουρδικό πληθυσμό ως το «μεγαλύτερο έθνος χωρίς κράτος».

Συνεχίστε την ανάγνωση του «Όταν η Ιστορία επανέρχεται στην καθημερινότητα»

Μια δολοφονία, πολλά τα ερωτηματικά…

page_rusyanin-ankara-buyukelcisi-silahli-saldirida-hayatini-kaybetti_530758763
Ο Πρέσβης Καρλόφ και ο δολοφόνος Μέρτ Αλτίνμπας, λίγες στιγμές πριν τη δολοφονία

Η αξιολόγηση που ακολουθεί είναι αποτέλεσμα της σύνθεσης των μέχρι τώρα δημοσιευμένων πληροφοριών από τουρκικές πηγές σε σχέση με τη δολοφονία του Πρέσβη της Ρωσίας στην Άγκυρα στις 19 Δεκεμβρίου 2016. Συνεπώς δεν μπορεί να θεωρηθεί ολοκληρωμένη. Υπάρχουν πολλά ακόμα που θα αποκαλυφθούν, αλλά και πολλά – ίσως περισσότερα – που δεν πρόκειται να αποκαλυφθούν ποτέ.

Συνεχίστε την ανάγνωση του «Μια δολοφονία, πολλά τα ερωτηματικά…»

Η Τουρκία και… «ξαφνικά» η Μοσούλη

i-tourkia-kai-xafnika-i-mosouli

 Αντιπαραθέσεις και παζαρέματα σε ένα κατατεμαχισμένο Ιράκ

Τις τελευταίες μέρες του Σεπτέμβρη ιρακινά και άλλα αραβικά ΜΜΕ δημοσίευσαν την πληροφορία ότι ο ηγέτης του «Ισλαμικού Κράτους», Μπαγκνταντί «θεάθηκε να κυκλοφορεί με αυτοκινητοπομπή σε δρόμους της Μοσούλης». Σύμφωνα με αναλυτές, αυτή η κίνηση του επικεφαλής της τρομοκρατικής οργάνωσης εάν επιβεβαιωθεί, τότε σχετίζεται με δύο πολύ σημαντικές εξελίξεις. Η πρώτη είναι η γενικότερη αστάθεια που σημειώνεται στη Μοσούλη το τελευταίο χρονικό διάστημα σε συνδυασμό με την άνοδο των αντιστάσεων μέρους του τοπικού πληθυσμού ενάντια στο Ισλαμικό Κράτος. Η παρουσία του Μπαγκνταντί ήθελε έτσι να δώσει το μήνυμα της συνέχισης της οργανωμένης ισλαμικής εξουσίας. Η δεύτερη εξέλιξη είναι η κορύφωση των σχεδιασμών του διεθνούς συνασπισμού για την έναρξη της στρατιωτικής επιχείρησης με στόχο την απελευθέρωση της Μοσούλης από το Ισλαμικό Κράτος. Και σε αυτό το σημείο, ο ηγέτης των τζιχαντιστών ήθελε να στείλει το μήνυμα ότι «είναι παρόν».

Συνεχίστε την ανάγνωση του «Η Τουρκία και… «ξαφνικά» η Μοσούλη»

Η Λωζάνη: Μια αντιπαράθεση με ιστορικό βάθος

unnamed-42
Καρικατούρα των Ντέρσο και Κέλιν με τους πρωταγωνιστές της υπογραφής της Συνθήκης της Λωζάνης. Στο κέντρο ο Ισμέτ Ινονού που υπόγραψε τη Συνθήκη εκ μέρους της τουρκικής Εθνοσυνέλευσης

Τα «ταμπού» του ισλαμικού κινήματος και ο διπλός πολιτικός στόχος

Τα πρωτοσέλιδα του ισλαμικού και φιλοκυβερνητικού έντυπου Τύπου στην Τουρκία στις 30 Σεπτεμβρίου 2016, ήταν περισσότερο από αποκαλυπτικά της ικανότητας του Έρντογαν, αλλά και του δικτύου εξουσίας του ισλαμικού κινήματος της χώρας στο να καθορίζουν σε τέτοιο βαθμό την επικαιρότητα. Οι γνωστές αναφορές του προέδρου της χώρας που έγιναν την προηγούμενη μέρα στην 27η συνάντηση των τοπικών αρχόντων (μουχτάρηδων) όχι μόνο κυριάρχησαν, αλλά έδωσαν και το στίγμα του πολιτικού πλαισίου που διεκδικεί να δημιουργήσει η κυρίαρχη εξουσία για το επόμενο χρονικό διάστημα στην Τουρκία. Η Γενί Σιαφάκ είχε πρωτοσέλιδο τίτλο «Αντεπίθεση Λωζάνης». Η Γενί Ακίτ «Μας πάσαραν τη Λωζάνη ως νίκη». Η Ντιριλις Ποστασί «Η Λωζάνη δεν ήταν μια νίκη, αλλά υποταγή στην κατοχή», ενώ η επίσης φιλοκυβερνητική Στάρ έγραφε «Μας απείλησαν με τη συνθήκη των Σεβρών και μας πάσαραν τη Λωζάνη». Βεβαίως η συγκεκριμένη αναφορά του Έρντογαν έχει πολλαπλή σημασία και δεν έγινε τυχαία. Αγγίζει πτυχές της εσωτερικής αντιπαράθεσης στη χώρα, αλλά και ζητήματα των κρίσιμων γεωπολιτικών ανακατατάξεων σε ολόκληρη την περιοχή. Στο ευρύτερο πλαίσιο της υπενθύμισης για την «ιστορική ενόχληση» του ισλαμικού κινήματος της Τουρκίας κατά την ομιλία Έρντογαν, βρέθηκαν θέματα όπως η επιμήκυνση του καθεστώτος έκτακτης ανάγκης, η συνέχιση της ένοπλης αντιμετώπισης του ΡΚΚ, αλλά και η θέση που διεκδικεί για τη χώρα του στην περιφέρεια. Με λίγα λόγια, η επανάληψη της αντίληψης ότι η συνθήκη της Λωζάνης δε θα πρέπει να παρουσιάζεται ως νίκη της Τουρκίας, ήταν μια ακόμα προσπάθεια δημιουργίας νέων πεδίων αντιπαράθεσης με την κεμαλική-κοσμική ιστορία της Τουρκίας σε όλα τα επίπεδα.

Συνεχίστε την ανάγνωση του «Η Λωζάνη: Μια αντιπαράθεση με ιστορικό βάθος»

Αρέσει σε %d bloggers: