Το θολό τοπίο που υπάρχει αυτή τη στιγμή σε σχέση με την στάση της Τουρκίας στη παρούσα φάση της διαδικασίας επίλυσης του κυπριακού, αφήνει ανοιχτά περιθώρια ανατροπών και προς πολλές κατευθύνσεις, θετικές και αρνητικές, επισημαίνει σε συνέντευξή του στην «Αλήθεια», ο τουρκολόγος Νίκος Μούδουρος. Στην συνέντευξή του ο κ. Μούδουρος αναλύει την σημερινή πολιτική κατάσταση στην Τουρκία, αλλά και στη κατεχόμενη περιοχή της Κύπρου σε σχέση πάντα και με το κυπριακό.
-Ποια είναι η δική σας εκτίμηση όσον αφορά τα όσα λέγονται ότι ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει ανάγκη τους εθνικιστές, ώστε να πετύχει τις συνταγματικές αλλαγές που στοχεύει και αυτό είναι δυνατό να επηρεάσει την συμπεριφορά του στο κυπριακό;
-Είναι ορθή η εκτίμηση ότι ο Ερντογάν διεκδικεί τη στήριξη των εθνικιστών και ενός μέρους της τουρκικής ακροδεξιάς με στόχο την επιτυχία της συνταγματικής αλλαγής και υιοθέτησης του προεδρικού συστήματος. Δεν θα ήταν υπερβολή εάν υπογραμμιστεί ότι στην Τουρκία τα τελευταία χρόνια καταγράφεται μια συγκεκριμένη κοινωνική δυναμική που ευνοεί τη συνεργασία του ευρύτερου συντηρητικού χώρου και συγκεκριμένα του ισλαμικού και του εθνικιστικού κινήματος. Θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για μια διευρυμένη συνεργασία Ισλαμο-τουρκικής σύνθεσης με συγκεκριμένα ιδεολογικό – πολιτικά χαρακτηριστικά. Συνεπώς η σημερινή συνεργασία ΑΚΡ-ΜΗΡ στη συνταγματική μεταρρύθμιση αποτελεί εν μέρει τον αντικατοπτρισμό βαθύτερων κοινωνικών διεργασιών που χρονολογούνται. Σε αυτή τη σχέση δεν υπάρχει μονοδρομική εξάρτηση. Δεν εξαρτάται μόνο ο Έρντογαν από τη στήριξη του ΜΗΡ. Εξαρτάται και το ΜΗΡ, ιδιαίτερα σε ότι αφορά στην πολιτική του ύπαρξη, από την πορεία της εξουσίας. Γιατί τα τελευταία χρόνια το κόμμα αυτό φαίνεται να λαμβάνει την απόφαση για να μετατραπεί σε δομικό μέρος της νέας εξουσίας και συνεπώς αναγκάζεται να υιοθετήσει και θέσεις που προηγουμένως επέκρινε. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο είναι φυσιολογικό να επηρεάζεται αρνητικά το κυπριακό, όπως και άλλα ανοιχτά θέματα. Ο ευρύτερος συντηρητικός χώρος της Τουρκίας δεν αντιλαμβάνεται θετικά την προοπτική ομοσπονδιακής λύσης του κυπριακού. Όμως και σε αυτή την περίπτωση, το κυπριακό δεν είναι ένα ζήτημα που επηρεάζεται μόνο από τις εσωτερικές ισορροπίες στην Τουρκία. Η διαδικασία των συνομιλιών έφτασε μέχρι και το σημερινό της τελευταίο στάδιο – συζήτηση εγγυήσεων και ασφάλειας – την περίοδο συγκρότησης της ισλαμοτουρκικής σύνθεσης του συνασπισμού ΑΚΡ-ΜΗΡ. Από τη μια έχουμε τις ισχυρές αντιδράσεις εναντίον την ομοσπονδιακής λύσης εντός του ΜΗΡ και από την άλλη βλέπουμε το πεδίο του πάρε-δώσε που επιδίωξε να καθορίσει ο πρόεδρος της Τουρκίας μια μέρα μετά την πρώτη φάση της Γενεύης με τις γνωστές του δηλώσεις. Συνεπώς το θολό τοπίο που υπάρχει αυτή τη στιγμή αφήνει ανοιχτά περιθώρια ανατροπών και προς πολλές κατευθύνσεις, θετικές και αρνητικές.
-Πώς προχωρούν οι διαδικασίες στην Τουρκία για τις συνταγματικές αλλαγές, με τις οποίες θα δίνονται εκτελεστικές εξουσίες στον πρόεδρο της χώρας και στην προκειμένη περίπτωση στον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και σε ποιο χρονικό πλαίσιο θα ολοκληρωθούν;
-Έχει ξεκινήσει ο δεύτερος γύρος της ψηφοφορίας κατ’ άρθρο του προτεινόμενου νέου Συντάγματος. Αναμένεται να ολοκληρωθεί μέχρι και τις 25 – 26 Ιανουαρίου 2017. Πρόκειται για ένα πακέτο αλλαγής 18 άρθρων μέσα από τα οποία προτείνεται η υιοθέτηση του προεδρικού συστήματος. Το πακέτο έχει κατατεθεί στην Εθνοσυνέλευση ως πρόταση του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ), όμως αποτελεί προϊόν συνεργασίας με το Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης (ΜΗΡ) του Ντεβλέτ Μπαχτσελί. Βασικός στόχος του ΑΚΡ είναι να εγκριθεί το πακέτο των αλλαγών μέσα από την Εθνοσυνέλευση με αριθμούς που να επιτρέπουν την κατάθεσή του σε δημοψήφισμα. Για να εγκριθεί συνταγματική αλλαγή απευθείας από την Εθνοσυνέλευση χρειάζονται 367 ψήφοι υπέρ, εκ των 550 εδρών. Για να κατατεθεί συνταγματική αλλαγή σε δημοψήφισμα χρειάζεται εντός της Εθνοσυνέλευσης στήριξη 330 ψήφων. Μέχρι στιγμής τα προτεινόμενα άρθρα εγκρίνονται με περίπου 340 – 344 ψήφους υπέρ, ως αποτέλεσμα της συνεργασίας των δύο κομμάτων. Συνεπώς, η τελική του κατάθεση σε δημοψήφισμα συγκεντρώνει πολλές πιθανότητες έστω και αν καταγράφονται διαρροές από το ΜΗΡ. Εάν ολοκληρωθεί κανονικά η διαδικασία εντός Εθνοσυνέλευσης, τότε υπολογίζεται ότι το δημοψήφισμα θα πραγματοποιηθεί περίπου μέσα στον Απρίλιο 2017.
-Πώς εξελίσσεται η εσωτερική κατάσταση στην Τουρκία μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα;
-Κατά την περίοδο μετά την αποτυχημένη πραξικοπηματική απόπειρα, η Τουρκία βρίσκεται και επίσημα σε ένα καθεστώς έκτακτης ανάγκης. Η ίδια η Εθνοσυνέλευση έχει περιθωριοποιηθεί πλήρως, καταγράφεται μια βαθμιαία μεταφορά εκτελεστικών εξουσιών στο προεδρικό γραφείο μέσα από διατάγματα, ενώ την ίδια στιγμή κορυφώνεται ο πολιτικός έλεγχος στο δικαστικό σύστημα και στα ΜΜΕ. Με λίγα λόγια, το καθεστώς έκτακτης ανάγκης έχει δημιουργήσει όλες τις προϋποθέσεις ενός συνολικού επανασχεδιασμού του κράτους. Η προτεινόμενη συνταγματική αλλαγή, εάν εγκριθεί, θα έχει το χαρακτήρα συνταγματικής νομιμοποίησης των προαναφερθέντων αλλαγών. Σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Δικαιοσύνης της Τουρκίας, μετά το πραξικόπημα καταγράφηκαν διαδικασίες εναντίον 103.850 προσώπων ως υπόπτων, από τους οποίους 45.326 συλλήφθηκαν. Σε όλη αυτή τη διάρκεια 177 ΜΜΕ έκλεισαν και περίπου 2500 δημοσιογράφοι έχασαν την εργασία τους. Μέχρι και τις αρχές Ιανουαρίου 2017, 144 δημοσιογράφοι είναι κρατούμενοι. Μέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον, η κυρίαρχη τάση που χαρακτηρίζει την Τουρκία είναι η πόλωση και η «συνειδησιακή διχοτόμηση», που προέρχεται από την έντονη αναπαραγωγή «εσωτερικών εχθρών».
-Πώς σχολιάζετε το τελευταίο κύμα συλλήψεων Τούρκων αξιωματικών στα κατεχόμενα και την μεταφορά τους στην Τουρκία για να δικαστούν σε σχέση με το αποτυχημένο πραξικόπημα;
-Είναι μια επανάληψη των δυναμικών που παράγει η διχοτόμηση του χώρου και η βαθμιαία δομική ενσωμάτωση στην Τουρκία. Το στρατιωτικό πεδίο ήταν το πρώτο και πιο χαρακτηριστικό κομμάτι των επιπτώσεων της διαδικασίας ενσωμάτωσης από το 1974. Ο στρατός στα βόρεια εδάφη, στη βάση του άρθρου 10 του συντάγματος της «ΤΔΒΚ», είναι υπό τις διαταγές του Γενικού Επιτελείου Ενόπλων Δυνάμεων της Τουρκίας. Υπό αυτή την έννοια σε καμιά περίπτωση δεν μένει ανεπηρέαστος από το τι συμβαίνει στην Άγκυρα. Εφόσον αναπαράγεται η σημερινή σχέση κατεχομένων -Τουρκίας, τέτοιες εξελίξεις είναι αναμενόμενες. Δε θα πρέπει να αποτελεί έκπληξη η διεύρυνση επιχειρήσεων στα κατεχόμενα εναντίον υπόπτων για σχέσεις με τον Γκιουλέν και σε άλλους τομείς όπως η οικονομία.
-Ποιο είναι το μέλλον της λεγόμενης «κυβέρνησης» στα κατεχόμενα με βάση τα δεδομένα που υπάρχουν;
-Το πολιτικό σύστημα στα κατεχόμενα βρίσκεται σε μια διαδικασία αυξανόμενης απονομιμοποίησης της ιδρυτικής του ιδεολογίας. Παρουσιάζει συμπτώματα γενικευμένης κρίσης. Χαρακτηριστικό δείγμα είναι η υφιστάμενη «κυβέρνηση» που αποτελεί μειοψηφία. Σε περίπτωση πρόωρων εκλογών, πιθανότητα που αυξάνεται σε περίπτωση αποτυχίας στο κυπριακό, το Κόμμα Εθνικής Ενότητας και το Δημοκρατικό Κόμμα θα είναι αντιμέτωπα με μείωση των ποσοστών τους με αποτέλεσμα ο ρόλος τους να αμφισβητηθεί. Και τα δύο αυτά κόμματα καταγράφουν διαρροές προς το νεοϊδρυθέν Κόμμα του Λαού του Κουντρέτ Όζερσαϊ. Η εξέλιξη αυτή είναι ενδεικτική των αυξανόμενων αναζητήσεων που εμφανίστηκαν τα τελευταία χρόνια στο χώρο της τουρκοκυπριακής δεξιάς. Ο «εκσυγχρονισμένος» σκεπτικισμός που εκφράζει ο Όζερσαϊ σε σχέση με το κυπριακό, αλλά και η απόσταση που δείχνει να διατηρεί από τα παλιά κατεστημένα, φαίνεται να συγκινούν ένα μεγάλο μέρος αυτής της ιδεολογικής μερίδας των Τουρκοκυπρίων. Παρόμοιες έντονες αναζητήσεις υπάρχουν και σε μια μεγάλη μερίδα των εποίκων. Η ίδρυση του Κόμματος Αναγέννησης και του Κόμματος Εθνικιστικής Δημοκρατίας, είναι επίσης χαρακτηριστικά παραδείγματα των αναζητήσεων.
-Το τελευταίο διάστημα βλέπουμε αποσκιρτήσεις από το Ρεπουμπλικανικό Τουρκικό Κόμμα και ένταξη στελεχών του, στο Κόμμα Κοινοτικής Σωτηρίας. Ποια είναι η κατάσταση που δημιουργείται, και αν αυτή είναι δυνατό να επηρεάσει τον συσχετισμό δυνάμεων σε σχέση και με το κυπριακό;
-Όπως και στην περίπτωση της δεξιάς, έτσι και στην τουρκοκυπριακή αριστερά καταγράφονται δυναμικές εξελίξεις που έχουν σχέση με το «θάνατο του παλιού, αλλά την αναμονή της γέννησης του νέου». Η γενικότερη φθορά του πολιτικού συστήματος δεν άφησε ανεπηρέαστα τα κόμματα της ευρύτερης κεντροαριστεράς. Ήδη από προηγουμένως εμφανίστηκαν ομάδες και πρωτοβουλίες στον αριστερό χώρο και στο συνδικαλιστικό κίνημα, με στόχο μια νέα πολιτική πρόταση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το Κίνημα Αλληλεγγύης. Όμως θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι ανακατατάξεις αυτές δεν έχουν ολοκληρωθεί. Η τελική τους κατάληξη και οι συνέπειες που θα έχουν στα κόμματα του χώρου, θα εξαρτηθούν σε μεγάλο βαθμό από τις διαδικασίες στο Κυπριακό.
ΚΑΤΕΧΟΜΕΝΑ
Πλειοψηφικό ρεύμα για τη λύση αλλά…
-Ποιο είναι το κλίμα στα κατεχόμενα όσον αφορά τη διαδικασία επίλυσης του κυπριακού, η οποία βρίσκεται σε εξέλιξη;
-Υπάρχει μια διαφοροποίηση σε σχέση με το 2004, η οποία αφορά περισσότερο στο δυναμισμό και την οργάνωση του χώρου που θα υποστηρίξει το ΝΑΙ σε ενδεχόμενο δημοψήφισμα. Υπάρχουν βεβαίως πολλοί λόγοι και αιτίες που σχετίζονται περισσότερο με τις εξελίξεις μετά τα δημοψηφίσματα του 2004 μέχρι και σήμερα. Από τη μια καταγράφεται μια πλειοψηφική τάση του ΝΑΙ, από την άλλη όμως τουλάχιστον μέχρι στιγμής δεν έχει οργανωθεί με συγκεκριμένο τρόπο, εξαιτίας της ρευστότητας που παρουσιάζουν οι εξελίξεις στο τραπέζι των συνομιλιών.
ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΤΕΡΑ 