Αφώτιστες στιγμές κυπριακής ιστορίας 5
Η εφημερίδα Yeni Düzen στις 12 Ιουλίου 1979 μεταφέρει την ειδηση για την ολοκλήρωση της διήμερης συνάντησης των συντεχνιών DEV-İŞ και ΠΕΟ, η οποία έγινε στο Λήδρα Πάλας στη Λευκωσία στις 10 και 11 Ιουλίου. Σύμφωνα με την είδηση η αντιπροσωπεία της DEV-İŞ έλαβε μέρος στη συνάντηση με επικεφαλής τον πρόεδρο της Χασαν Σαρίτζια και η ΠΕΟ με επικεφαλής τον Παύλο Δίγκλη. Ο Τουρκοκύπριος συνδικαλιστής στην εισαγωγική του ομιλία υπογράμμισε ότι η διήμερη συνάντηση είχε στόχο να εξετάσει το Κυπριακό πρόβλημα, καθώς και τα μεγάλα κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα των εργαζομένων. Παράλληλα στην ατζέντα της συνάντησης τέθηκαν θέματα ενίσχυσης των σχέσεων των δύο συντεχνιών, αλλά και η ανταλλαγή εκτιμήσεων για διεθνή προβλήματα. Στην ομιλία του περαιτέρω ο Σαρίτζια τόνισε ότι θα πρέπει να αναπτυχθούν κοινές δράσεις από τους Κύπριους για τα θέματα που τους αφορούν, ενώ ανέφερε συγκεκριμένα ότι «Εάν θέλουμε μια ολοκληρωτικά ανεξάρτητη Κύπρο, τότε πρέπει να επιταχύνουμε τον ανοιχτό μας αγώνα ενάντια στους σοβινιστικούς κύκλους».
Με την ολοκλήρωση των εργασιών της διήμερης συνάντησης, οι δύο συντεχνίες δημοσίευσαν κοινή πολιτική διακήρυξη, στην οποία υπογραμμίστηκε η στήριξη τους στη συνφωνία κορυφής Κυπριανού-Ντενκτάς. Οι δύο συντεχνίες υπογράμμισαν επίσης ότι υποστηρίζουν μια λύση που θα στηρίζεται στις αποφάσεις του ΟΗΕ, στη συμφωνία της 19ης Μαϊου και η οποία θα πρέπει να διασφαλίζει την ανεξαρτησία, την εδαφική ακεραιότητα, την κυριαρχία, την πλήρη αποστρατιωτικοποίηση και το αδέσμευτο της δικοινοτικής, διζωνικής Ομοσπονδιακής Κυπριακής Δημοκρατίας. Στη κοινή διακήρυξη σημειωνόταν ακόμα ότι οι δύο συντεχνίες τάσσονταν ενάντια σε μια συνομοσπονδιακή λύση και ότι η πιθανότητα αποτυχίας των συνομιλιών θα ήταν αιτία χειροτέρευσης των συνθηκών διαβίωσης των Ελληνοκύπριων και Τουρκοκύπριων εργαζομένων. καθώς και νέων δεινών για ολόκληρο τον Κυπριακό λαό.
Πέραν των πιο πάνω, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει το δημοσίευμα της Yeni Düzen, τα κόμματα της τουρκοκυπριακής αντιπολίτευσης και άλλες συντεχνίες εργαζομένων στήριξαν με δηλώσεις τους την πρωτοβουλία της DEV-İŞ και της ΠΕΟ. Αντίθετα το κυβερνών Κόμμα Εθνικής Ενότητας, διά του Κενάν Ατακόλ, υποστήριξε ότι τέτοιες συναντήσεις δε διασφαλίζουν την ισότητα των Τουρκοκυπρίων. Σημειώνεται επίσης ότι απαγορεύτηκε σε δημοσιογράφους να παρακολουθήσουν τη διήμερη συνάντηση και επιτράπηκε πολύ περιορισμένη παρουσία τους μόνο στη διάρκεια της παρουσίασης της κοινής διακήρυξης.
Η μεταφορά της είδησης για μια τέτοια πρωτοβουλία το 1979, βεβαίως έχει τη δική της σημασία. Όμως το καθοριστικό για την πιο ολοκληρωμένη κατανόηση της συγκεκριμένης είδησης, είναι η τοποθέτηση της στο πλαίσιο της εποχής. Το 1979 ήταν χρονιά έντονων διεθνών διεργασιών στο Κυπριακό πρόβλημα, οι οποίες όπως είναι γνωστό οδήγησαν στην υπογραφή της Συμφωνίας Κορυφής από τους Κυπριανού και Ντενκτάς. Η περίοδος αυτή όμως στιγματίστηκε παράλληλα από διαδικασίες κορύφωσης της καταστολής και ιδεολογικής απονομιμοποίησης της τουρκοκυπριακής Αριστεράς. Στη συγκεκριμένη συγκυρία, το δίκτυο εξουσίας Ντενκτάς κινήθηκε με προσανατολισμό την εξουδετέρωση των φυγόκεντρων δυναμικών που αναπτύσσονταν σταθερά μετά την εισβολή του 1974 και σχετίζονταν άμεσα με την πρώτη αποτυχία της χωριστής κρατικής οικοδόμησης στα κατεχόμενα.
Ήδη από τις αρχές του 1979, το Κόμμα Εθνικής Ενότητας προσπάθησε να περιορίσει στο ελάχιστο και να αποκόψει οριστικά τις επαφές ελληνοκυπριακών και τουρκοκυπριακών αριστερών οργανώσεων. Τουρκοκυπριακές αριστερές οργανώσεις νεολαίας εμποδίστηκαν από του να συμμετέχουν σε δραστηριότητες της ΕΔΟΝ, ενώ πολλές φορές πριν από τη συνάντηση του Ιουλίου 1979 οι συντεχνίες ΠΕΟ και DEV-İŞ αντιμετώπισαν τις απαγορεύσεις του καθεστώτος για συναντήσεις που προγραμμάτιζαν. Ακόμα και την περίοδο πριν από τη συμφωνία κορυφής Κυπριανού-Ντενκτάς, καταγράφονταν πολλές καταγγελίες στον αντιπολιτευόμενο τουρκοκυπριακό Τύπο όπως ξυλοδαρμοί μελών του Συνδέσμου Επαναστατικής Νεολαίας, εκρήξεις βομβών σε καφενεία που σύχναζαν νέοι του συγκεκριμένου Συνδέσμου, καθώς και συλλήψεις και ξυλοδαρμοί απεργών εργατών στη βιομηχανία Cypfruvex.
Στο επίκεντρο του προαναφερθέντως πλαισίου ήταν η δημιουργία συνθηκών περιθωριοποίησης της τουρκοκυπριακής αντιπολίτευσης, της οποίας η ισχυρή οργανωτική και πολιτική δυνατότητα άρχισε να φαίνεται ήδη από την προηγούμενη περίοδο με την ανακήρυξη του παράνομου Τουρκοκυπριακού Ομόσπονδου Κράτους το 1975. Η κορύφωση αυτής της προσπάθειας μετά τη συμφωνία κορυφής Κυπριανού-Ντενκτάς, σημειώθηκε με την οδηγία της κυβέρνησης του Κόμματος Εθνικής Ενότητας στις 28 Ιουνίου 1979, με την οποία ουσιαστικά απαγορεύτηκε ολοκληρωτικά η όποια εμπορική σχέση των Τουρκοκυπρίων με την Ελληνοκυπριακή κοινότητα. Διαμέσου αυτής της οδηγίας το Κόμμα Εθνικής Ενότητας οικοδόμησε τις πρώτες βάσεις αναβαθμισμένης ενσωμάτωσης της τουρκοκυπριακής οικονομίας με την Τουρκία και ποινικοποίησε την επαφή με την άλλη κοινότητα.
Η προσπάθεια διαμελισμού του κυπριακού πολιτικού και κοινωνικού χώρου, λοιπόν αντιμετώπισε από την αρχή τις ρωγμές που προκαλούσαν οι πρωτοβουλίες σαν αυτές της DEV-İŞ και της ΠΕΟ. Η επιτυχία της συνάντησης του Ιουλίου 1979 συνίσταται μεταξύ άλλων και στο ότι κατάφερε να αμφισβητήσει αυτό το νέο στάδιο πολιτικής και οικονομικής διχοτόμησης, δημιουργώντας μια παράλληλη-εναλλαχτική προγραμματική θέση: ότι στα υπόγεια ρεύματα της κυπριακής κοινωνίας, ακόμα και στην πολωμένη κατάσταση που προκάλεσε η εισβολή, υπήρχαν δυναμικές «περιθωρίου» που αμφισβητούσαν το «κέντρο». Τη στιγμή που το «κέντρο» προχωρούσε στο διαμελισμό του κυπριακού οικονομικού (στη συγκεκριμένη περίπτωση του εμπορικού) χώρου, το «περιθώριο» έφτιαχνε ένα διαφορετικό πεδίο συνεννόησης.
Νίκος Μούδουρος
6 Οκτωβρίου 2016
ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΤΕΡΑ 