«Η κατάσταση στη Μέση Ανατολή είναι ρευστή και κανένας δε μπορεί να προβλέψει ποιες θα είναι οι νέες άμεσες ή μελλοντικές συμμαχίες που θα προκύψουν»
«Ο Νταβούτογλου θεωρείται ως ο θεωρητικός αρχιτέκτονας της μέχρι στιγμής ακολουθούμενης εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας. Όμως η διαπίστωση αυτή είναι λανθασμένη»
«Το ΑΚΡ συνεχίζει να αντιλαμβάνεται ότι κατάσταση στην Κύπρο αποτελεί «εκκρεμότητα», η άρση της οποίας συμπεριλαμβάνει και το στόχο για ενίσχυση της περιφερειακής επιρροής της Τουρκίας»
Ποιες οι προτεραιότητες της νέας τουρκικής κυβέρνησης και ποιες οι πολιτικές προεκτάσεις της εκλογής Ερντογάν στην προεδρία της Τουρκίας; Ποιες ελπίδες δημιουργεί στο Κυπριακό η ισχυροποίηση Ερντογάν – Νταβούτογλου και τι αλλάζει, αν αλλάζει, στην τ/κ κοινότητα; Ολα αυτά, και άλλα πολλά, είναι ερωτήματα που δημιουργούνται από τις εξελίξεις στην Τουρκία, εξελίξεις οι οποίες θα σφραγίσουν τη διαδικασία μετασχηματισμού της χώρας. Ο Νίκος Μούδουρος, δρ. Τουρκικών Σπουδών, αναλύει το σκηνικό στην Τουρκία σήμερα και σε σχέση με το Κυπριακό, που αφορά άμεσα και ενδιαφέρει την Κύπρο, είναι σαφής: Για το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης η κατάσταση στην Κύπρο αποτελεί «εκκρεμότητα». Και η άρση της δεν είναι άσχετη και με τον στόχο ενίσχυσης της περιφερειακής επιρροής της Τουρκίας.
Συνέντευξη στη Μαρία Φράγκου
Εφημερίδα Χαραυγή, 31 Αυγούστου 2014
*********************************
Τι σημαίνει για το Κυπριακό, και τις διεργασίες για εξεύρεση λύσης, η εκλογή Ταγίπ Ερντογάν στην προεδρία της Τουρκίας;
Σε ένα πρώτο επίπεδο η εκλογή Ερντογαν στην προεδρία σημαίνει την ενίσχυση της υφιστάμενης αντίληψης του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) για την Κύπρο και το Κυπριακό πρόβλημα. Τόσο ως γεωγραφικός χώρος, όσο και ως «ανοιχτό θέμα» η Κύπρος και το Κυπριακό, στην κοσμοαντίληψη του ΑΚΡ παρουσιάζουν κάποια διαφορετικά στοιχεία σε σύγκριση με προηγούμενες εκφράσεις της τουρκικής άρχουσας τάξης.
Η πορεία μέχρι τα δημοψηφίσματα, αλλά ιδιαίτερα μετά, είναι μια περίοδος σημαντική για την πολιτική της Τουρκίας στο Κυπριακό, η οποία σηματοδοτείται από τρεις άξονες διαχείρισης του Κυπριακού. Ο πρώτος άξονας ήταν η εκμετάλλευση του «ναι» των Τουρκοκυπρίων και του «όχι» των Ελληνοκυπρίων στο διεθνή χώρο με τρόπο που να παραπέμπει στη μείωση των ευθυνών της Άγκυρας για τη μη επίλυση του Κυπριακού. Ο δεύτερος ήταν η δημιουργία μιας «προσωρινής τάξης πραγμάτων» στα κατεχόμενα, η οποία να συνδυάζει την οικονομική ανάπτυξη με την επιδίωξη για διεθνή αναβάθμιση. Ο τρίτος άξονας ήταν η εμβάθυνση ενός «ανολοκλήρωτου» νεοφιλελεύθερου μετασχηματισμού των δομών στα κατεχόμενα, ο οποίος να επιτρέπει την ενσωμάτωση αυτής της γεωγραφίας με την γενικότερη στρατηγική της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο.
Αυτό πώς μεταφράζεται στην πράξη;
Ο υποθαλάσσιος αγωγός μεταφοράς νερού που αναμένεται να λειτουργήσει σύντομα, είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα. Ο τρίτος και σημαντικότερος άξονας ως επιδίωξη της Άγκυρας, φαίνεται να ενισχύεται με την παρουσία Έρντογαν στο προεδρικό αξίωμα. Συνεπώς το ΑΚΡ συνεχίζει να αντιλαμβάνεται ότι κατάσταση στην Κύπρο αποτελεί «εκκρεμότητα» που θα πρέπει όμως να αρθεί σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, το οποίο δε συμπεριλαμβάνει μόνο την ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας ή/και τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Αυτό το πλαίσιο άρσης της «κυπριακής εκκρεμότητας» συμπεριλαμβάνει και το στόχο για ενίσχυση της περιφερειακής επιρροής της Τουρκίας.
Η εδραίωση Ερντογάν από τη μια και η αναμενόμενη ανάληψη της πρωθυπουργίας από τον Αχμέτ Νταβούτογλου από την άλλη, αλλάζει κάτι στο εσωτερικό της χώρας;
Οι προτεραιότητες της νέας τουρκικής κυβέρνησης και προεδρίας επικεντρώνονται σαφώς στις επόμενες γενικές εκλογές του Ιουνίου 2015. Η Τουρκία δεν έχει βγει από το προεκλογικό περιβάλλον. Η στρατηγική σημασία των επόμενων εκλογών αγγίζει το σύνολο του μετασχηματισμού της χώρας. Εκεί θα κριθεί σε ένα μεγάλο βαθμό η ικανότητα του ΑΚΡ να οδηγήσει τη χώρα στην υιοθέτηση προεδρικού συστήματος, αλλά και σε μια μορφή νέας σχέσης με τον κουρδικό λαό. Παράλληλα, θα είναι και ένα σημείο καμπής για την οικονομία. Η φούσκα του κατασκευαστικού τομέα και η αποσταθεροποίηση των εξαγωγών, οδηγεί τη τουρκική κυβέρνηση σε ένα νέο οικονομικό σχεδιασμό πάντα εντός του νεοφιλελεύθερου πλαισίου. Η ενίσχυση των παραγωγικών κλάδων σε συνδυασμό με την ενίσχυση του συστήματος των υπεργολαβιών, είναι μεταξύ των αιτημάτων της επιχειρηματικής ελίτ και η κυβέρνηση θα προσπαθήσει να ανταποκριθεί.
Και τι αλλάζει στο εξωτερικό; Είναι λανθασμένη η εικόνα που επικρατεί ότι η Αγκυρα έμεινε χωρίς «φίλους» στην περιοχή;
Ο Νταβούτογλου θεωρείται ως ο θεωρητικός αρχιτέκτονας της μέχρι στιγμής ακολουθούμενης εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας. Όμως η διαπίστωση αυτή είναι λανθασμένη. Χωρίς να μειώνεται ο ρόλος του, θα πρέπει να σημειωθεί ότι ο Νταβούτογλου είναι μέρος μιας ευρύτερης μουσουλμανικής διανόησης, η οποία επεξεργάζεται θεωρητικά τους γεωπολιτικούς στόχους της Τουρκίας με τον τρόπο που φαίνεται σήμερα, ήδη από τις αρχές τις δεκαετίας του 1990. Συνεπώς πίσω από τον Νταβούτογλου και τον Έρντογαν, υπάρχει μια μεγάλη κληρονομιά θεωρητικών αναζητήσεων του Ισλάμ, η οποία αρχίζει να υλοποιείται πρακτικά εφόσον το επιτρέπουν παράγοντες όπως ο μετασχηματισμός της ίδιας της κοινωνίας, η αλλαγή στις κοινωνικές ισορροπίες και η κατάσταση στη περιφέρεια. Θα πρέπει λοιπόν να αναμένεται ότι η βασική γραμμή της εξωτερικής πολιτικής που είναι η αναζήτηση ηγεμονικού ρόλου και δημιουργίας μιας συγκεκριμένης τάξης πραγμάτων στην περιφέρεια, με όλες τις δυσκολίες, θα συνεχιστεί. Η αντίληψη ότι η Τουρκία έμεινε χωρίς φίλους, είναι ορθή διαπίστωση δεδομένου ότι το γεωπολιτικό της όραμα φέρει μαζί του «αυτοκρατορικά» στοιχεία. Συνεπώς γεννά νέους ανταγωνισμούς. Όμως την ίδια στιγμή θα πρέπει να σημειωθεί ότι η κατάσταση στη Μέση Ανατολή είναι ρευστή και κανένας δε μπορεί να προβλέψει ποιες θα είναι οι νέες άμεσες ή μελλοντικές συμμαχίες που θα προκύψουν.
Στα κατεχόμενα άρχισαν διεργασίες και ονοματολογία για τις λεγόμενες προεδρικές εκλογές. Αυτή η εξέλιξη πόσο επηρεάζει τις συνομιλίες για το Κυπριακό;
Σε κάποιο βαθμό αναμένεται να επηρεαστεί και η διαδικασία στο Κυπριακό, όμως ο βαθμός επιρροής θα φανεί στο αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα. Από τα ονόματα που ακούγονται για υποψήφιοι ως νέοι ηγέτες της κοινότητας, φαίνεται ότι αυξάνεται η πιθανότητα για εκλογές δύο γύρων τον ερχόμενο Απρίλη.
Στα κατεχόμενα αλλάζει κάτι σε σχέση με τις εξελίξεις στην Τουρκία;
Η τουρκοκυπριακή κοινότητα βρίσκεται σε μια συγκυρία «γενικευμένης κρίσης» που αγγίζει όλες τις σφαίρες της κοινωνικής ζωής. Αυτό είναι το πρώτο σημαντικό αποτέλεσμα των οικονομικών προγραμμάτων που επιβάλλει η Άγκυρα και τα οποία αντιμετωπίζονται ιδιαίτερα κριτικά από μια μεγάλη μερίδα της κοινότητας. Παρόλο που η σημερινή συγκυρία δε φαίνεται να ευνοεί μεγάλες κινητοποιήσεις παρόμοιες με την περίοδο του 2011, εντούτοις είναι γεγονός ότι υποβόσκει ένα καθολικό αίσθημα απειλής ενάντια στην κοινοτική ύπαρξη των Τουρκοκυπρίων που θα επηρεάζει σε κάποιο βαθμό και τις πολιτικές τους επιλογές. Οι εκφράσεις της κριτικής ενάντια στο περιεχόμενο που δίνει η Άγκυρα και η τουρκοκυπριακή ελίτ στη διαχείριση των δομών εξουσίας στα κατεχόμενα, ήταν ιδιαίτερα ενδεικτικές στις δημοτικές εκλογές του Μαρτίου. Όμως παραμένουν τα ερωτήματα σε σχέση με την ανάδειξη του επόμενου Τουρκοκύπριου ηγέτη, αφού το πολιτικό περιβάλλον θα επηρεάζεται σαφώς και από τις θετικές ή αρνητικές προοπτικές στο τραπέζι των συνομιλιών.
Οι πολιτικές προεκτάσεις της εκλογής Έρντογαν
Η επικράτηση Έρντογαν στις προεδρικές εκλογές στις 10 Αυγούστου 2014, αλλά και η αναμενόμενη ανάληψη της πρωθυπουργίας από τον Νταβούτογλου, δεν ανατρέπουν αλλά ενδυναμώνουν τις βασικές ιδεολογικο-πολιτικές κατευθύνσεις της Τουρκίας, έτσι όπως αυτές σχηματοποιήθηκαν τα τελευταία χρόνια. Παράλληλα, εάν οι επιπτώσεις της παγκόσμιας κρίσης συνεχίζουν να επηρεάζουν την Τουρκία στον ίδιο ομολογουμένως μικρό βαθμό που την επηρεάζουν σήμερα, εάν η σταθερότητα στην ανάπτυξη διατηρηθεί στα ίδια σχετικά ψηλά επίπεδα και εάν δεν ανατραπεί συνολικά η σημερινή κατάσταση στη Μέση Ανατολή προς ακόμα χειρότερες καταστάσεις, τότε θα πρέπει να αναμένεται ότι το ΑΚΡ και ο Έρντογαν θα διατηρηθούν στην εξουσία τουλάχιστον μέχρι και το 2019.
ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΤΕΡΑ 