Έλεγχος εξουσιών, σχέσεις με τη Δύση και κατεχόμενα
ΜΑΡΙΛΕΝΑ ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ
19/12/2013
Για να γίνουν κατανοητές οι εξελίξεις στην Τουρκία, ζητήσαμε από τον τουρκολόγο Νίκο Μούδουρο μια ιστορική αναδρομή στο κίνημα Γκιουλέν και τις άλλες παραδόσεις του τουρκικού Ισλάμ.
Όπως εξηγεί ο κ. Μούδουρος, το κίνημα Γκιουλέν αποτελεί τη μετεξέλιξη ή την ομάδα η οποία «γεννήθηκε» από το κίνημα Nurcu, την ισλαμική δηλαδή παράδοση στην Τουρκία, η οποία δέχθηκε την πίεση του κεμαλικού κατεστημένου μέχρι την δεκαετία του ’70. Στο θεωρητικό του πλαίσιο, το κίνημα Γκιουλέν έκτισε την ισλαμική θρησκεία αποδεχόμενη και εκσυγχρονιστικά στοιχεία τα οποία να συνάδουν με τις σύγχρονες κοινωνίες της Δύσης, τον λεγόμενο ισλαμικό ορθολογισμό. Η κοινότητα, διαθέτει ως γνωστό ένα τεράστιο δίκτυο με ιδιωτικά σχολεία και πανεπιστήμια, όχι μόνο στην Τουρκία, αλλά και σε πολλές άλλες χώρες ανά τον κόσμο, μέχρι και τις ΗΠΑ.
Παράλληλα με αυτό, έκτισε και επιχειρηματικό δίκτυο (Tuskon), το οποίο επίσης δραστηριοποιείται ανά το παγκόσμιο.
Μία από τις άλλες ισλαμιστικές παραδόσεις είναι το κίνημα εθνικής άποψης, το οποίο εκφράζει ο Ερμπακαν. Αυτό το κίνημα δίνει μεγαλύτερη έμφαση στον ισλαμικό νόμο και έχει μεγαλύτερη πολιτική δραστηριοποίηση.
Διαχωρισμός εξουσιών
Παρά τις ενδοϊσλαμιστικές τους διαφορές, Γκιουλέν και AKP συνασπίστηκαν απέναντι στον κοινό αντίπαλο, τον κεμαλισμό. Η κοινότητα Γκιουλέν πρωτοστάτησε στην ίδρυση του AKP, το οποίο στήριξε διαχρονικά.
Με τον Ερντογάν, ατύπως μοίρασαν τον έλεγχο των εξουσιών, με τον Γκιουλέν να ελέγχει το Δικαστικό Σώμα και τις υπηρεσίες πληροφοριών της Αστυνομίας.
Τον Ιούνιο του 2011 ο Ερντογάν ως το αδιαμφισβήτητο φαβορί και ο απόλυτος νικητής με το εκπληκτικό ποσοστό του 49,83% επιχειρεί να «σπάσει» τον διαμοιρασμό των εξουσιών, θεωρώντας ότι «δικαιούται» να έχει τον απόλυτο έλεγχο. Από τότε υποβόσκει η ρήξη ανάμεσα σε Ερντογάν και Γκιουλέν.
Η διένεξη κορυφώνεται τον Φεβρουάριο του 2012 όταν ειδικοί εισαγγελείς είχαν αποφασίσει να ανοίξουν υπόθεση εναντίον του επικεφαλής της ΜΙΤ. Ο Ερντογάν άλλαξε τότε την νομοθεσία μέσα σε μια νύχτα αποκλείοντας μια τέτοια δυνατότητα. Και με την κίνηση αυτή, η ρήξη αποκρυσταλλώνεται και γίνεται ευρύτερα πια γνωστή.
Τα τρία σκέλη της υπόθεσης διαφθοράς
Οι σημερινές εξελίξεις γύρω από την υπόθεση διαφθοράς έχουν τρία μεγάλα σκέλη σύμφωνα με τον κ. Μούδουρο:
Το πρώτο αφορά στο οικονομικό σκέλος, αφού η υπόθεση διαφθοράς επικεντρώνεται στους τομείς του κατασκευαστικού τομέα (έναν από τους ισχυρότερους τομείς της τουρκικής οικονομίας) σε ένα κύκλο επιχειρηματιών, οι οποίοι ελέγχονται από το AKP.
Μάλιστα σύμφωνα με τον κ. Μούδουρο, ένας εκ των επιχειρηματιών οι οποίοι έχουν συλληφθεί δραστηριοποιήθηκε και στα κατεχόμενα, αφού κέρδισε τον διαγωνισμό για την ιδιωτικοποίηση του Ερτζάν.
Το δεύτερο σκέλος, αφορά τις διεθνείς διαστάσεις, αφού μέσα από την Halk Bank, (την κρατική δηλαδή τράπεζα και τη μόνη η οποία δεν έχει υποκατάστημα στις ΗΠΑ), η Τουρκία έσπαζε το εμπορικό εμπάργκο κατά του Ιράν με τη μεταφορά χρυσού, γεγονός το οποίο δυσαρεστούσε ιδιαιτέρως τις ΗΠΑ.
Το τρίτο σκέλος, αφορά σαφώς στον έλεγχο των κρατικών δομών, με μια εσωτερική διαμάχη για το ποιος τελικά θα επικρατήσει.
Με τα μάτια στραμμένα στις εκλογές
Αναλυτές διεθνώς θεωρούν ότι η διαμάχη έχει ως ορίζοντα τις προεδρικές εκλογές που θα λάβουν χώρα το 2014 στη χώρα, προκρίνοντας πως δια των εξελίξεων ο Αμπτουλάχ Γκιουλ θα είναι ο «εκλεκτός» του Γκιουλέν.
Ο κ. Μούδουρος, ξεκαθαρίζει πως ο Γκιουλ δεν ανήκει στην κοινότητα Γκιουλέν, αλλά συμμερίζεται τις ίδιες θρησκευτικές αντιλήψεις με τον Ερντογάν.
Ενδεχομένως όμως ο Γκιούλ να θεωρείται ως πιο μετριοπαθής και άρα διαλλακτικότερος σε ότι αφορά στην εξωτερική πολιτική και στις σχέσεις της Τουρκίας με τη Δύση.
Ρίζες στα κατεχόμενα
Η ενδοϊσλαμική αντιπαράθεση εντοπίζεται σύμφωνα με τον Νίκο Μούδουρο και στα κατεχόμενα, όπου δραστηριοποιούνται τόσο το κίνημα Γκιουλέν, όσο και το κίνημα της Εθνικής Άποψης, κυρίως ανάμεσα στον τουρκικό πληθυσμό των κατεχομένων.
Έχουν αναπτύξει και τα δύο κινήματα πηγές εξουσίας (ενδεικτικό το γεγονός ότι ένας εκ των συλληφθέντων επιχειρηματιών είχε κερδίσει τον διαγωνισμό για την ιδιωτικοποίηση του Ερτζάν), και ασκούν επιρροή σε σημαντικά πόστα. Η ενδοϊσλαμική αντιπαράθεση θεωρεί ο κ. Μούδουρος ότι θα προκύψει εμφαντικά και στα κατεχόμενα.
ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΤΕΡΑ 